Забонҳои ҷаҳон
саҳифаи феҳристӣ / From Wikipedia, the free encyclopedia
Дар соли 2020 дар рӯи замин 7117 забон вуҷуд дорад [1].
Бо рушди алоқа шумораи забонҳои зинда бо суръати миёнаи 1 забон дар ду ҳафта кам мешавад [2].
40 забони маъмултаринро тақрибан 2/3 аҳолии ҷаҳон гуфтугӯ мекунанд. Аксарияти одамон забонҳои чинӣ, ҳиндӣ, англисӣ, испанӣ, арабӣ, русӣ ва португалиро медонанд. Фаронсавӣ низ васеъ паҳн шудааст, аммо шумораи онҳое, ки онро забони аввалини худ медонанд, нисбатан кам аст.
Дар айни замон каме бештар аз 400 забон вуҷуд дорад, ки дар зери хатари нестшавӣ қарор доранд.
Забонҳо дар якҷоягӣ бо интиқолдиҳандаи охирин мемиранд ва аз ин рӯ, хатар пеш аз ҳама ба халқҳое таҳдид мекунад, ки аз навиштан истифода намекунанд [3].
Яке аз сабабҳои марги забонҳо тақсимоти нобаробар аз рӯи шумораи гӯяндагон аст. Ҳамин тариқ, 80% аҳолии кураи замин 80 забон доранд ва 3,5 ҳазор забон - танҳо 0,2% аҳолии кураи замин. Ҷаҳонишавӣ ва муҳоҷират сабабҳои асосии аз байн рафтани забонҳо дониста мешаванд. Мардум аз деҳаҳо ба шаҳрҳо мераванд ва забони мардуми худро гум мекунанд [4].
Тақрибан нисфи забонҳои дар айни замон мавҷудбуда дар миёнаи асри XXI аз истифода хоҳанд рафт [5]. Бисёр забонҳо аз сабаби он, ки гӯяндаҳои онҳо бо муҳити пурзӯртари забонӣ тамос мегиранд(забонҳои давлатӣ ва байналмилалӣ), аз байн рафта истодаанд, аз ин рӯ забонҳои миллатҳои хурд ва забонҳои халқҳои бидуни давлатдорӣ дар навбати аввал дар зери хатари нестшавӣ қарор доранд. Агар камтар аз 70% кӯдакон забон омӯзанд, он дар хатар ҳисобида мешавад. Тибқи "Атласи забонҳои дар зерм хатари нестшавӣ қарордоштаи ҷаҳон"-и ЮНЕСКО дар Аврупо ҳоло нопадид шудан, тақрибан 50 забонро таҳдид мекунад.
Забонҳои аборигенҳои Австралия, Ҳинду Чин, Амрико, Африқо ва ҷазираҳои аз материкҳо ҷудошуда дар мавқеи осебпазир қарор доранд - бисёр миллатҳои хурд, ки аз ҷониби дигар миллатҳои пурқувваттар ронда мешаванд, инчунин ҷазираҳое, ки бо марги оммавии мардум касе нахоҳад буд, ки онро (забонро) зинда кунад. Забонҳои Аврупо тобовартаринанд - кишварҳои аврупоӣ рушд карда, дар онҳо сокинони зиёде зиндагӣ мекунанд; бинобар ин, аз даст додани ҳатто якчанд ҳазор гӯяндагони ин забонҳо аҳамият надорад. Танҳо истисно лотинист, ки яке аз забонҳои расмии Ватикан мебошад ва аллакай забони мурда ба ҳисоб меравад.