ఇథియోపియా
From Wikipedia, the free encyclopedia
ఇథియోపియా అధికారిక నామం "ఇథియోపియా బహుకేంద్రక ప్రజాస్వామ్య గణతంత్రం" ఒక భూపరివేష్టిత దేశం,ఆఫ్రికా ఖండంలో ఈశాన్యంలో ఉంది. దీని ఉత్తరసరిహద్దులో ఎరిత్రియా, పశ్చిమసరిహద్దులో సూడాన్, దక్షిణసరిహద్దులో కెన్యా, తూర్పుసరిహద్దులో సోమాలియా, ఈశాన్యసరిహద్దులో జిబౌటి దేశాలు ఉన్నాయి. దేశవైశాల్యం 11,00,000 చ.కి.మీ. జనసంఖ్య 7,80,00,000. దీని రాజధాని అద్దిసు అబాబా.ఇథియోపియా, ప్రపంచంలోని పురాతన దేశాలలో ఒకటి,[4] ఆఫ్రికా ఖండంలోని రెండవ అతిపెద్ద జనసంఖ్య గల దేశం.[5]
የኢትዮጵያ ፌዴራላዊ ዲሞክራሲያዊ ሪፐብሊክ ye-Ītyōṗṗyā Fēdēralāwī Dīmōkrāsīyāwī Rīpeblīk ఇథియోపియా బహుకేంద్రక ప్రజాస్వామ్య గణతంత్రం |
||||||
---|---|---|---|---|---|---|
జాతీయగీతం |
||||||
రాజధాని అతి పెద్ద నగరం | అడీస్ అబాబా 9°01′N 38°44′E | |||||
అధికార భాషలు | అంహారీ | |||||
గుర్తింపు పొందిన ప్రాంతీయ భాషలు | other languages official amongst the different nationalities and their respective regions. | |||||
జాతులు | ఒరొమొ 34.49%, అంహారా 26.89%, సోమాలీ 6.20%, తిగ్రే 6.07%;[1][2] the remaining percent are other ethnic groups. | |||||
ప్రజానామము | ఇధోపియన్ | |||||
ప్రభుత్వం | Federal m:en:Parliamentary republic1 | |||||
- | అధ్యక్షుడు | m:en:Girma Wolde-Giorgis | ||||
- | ప్రధానమంత్రి | m:en:Meles Zenawi | ||||
స్థాపన/ఏర్పాటు | c. 10th century BC | |||||
- | Traditional date | 980 BC | ||||
- | Kingdom of Dʿmt | 8th century BC | ||||
- | m:en:Kingdom of Aksum | c. 4th century BC | ||||
- | independent Abyssinia | 1137 | ||||
- | రాజ్యాంగము | 1987 | ||||
- | Democratic Republic | 1991 | ||||
- | జలాలు (%) | 0.7 | ||||
జనాభా | ||||||
- | 2008 అంచనా | 73,500,000 (15th²) | ||||
- | 1994 జన గణన | 53,477,265 | ||||
జీడీపీ (PPP) | 2008 అంచనా | |||||
- | మొత్తం | $68.971 billion[3] (75th) | ||||
- | తలసరి | $871[3] (168th) | ||||
జీడీపీ (nominal) | 2008 అంచనా | |||||
- | మొత్తం | $25.081 billion[3] | ||||
- | తలసరి | $317[3] | ||||
జినీ? (1999–00) | 30 (medium) | |||||
మా.సూ (హెచ్.డి.ఐ) (2008) | 0.389 (low) (169th) | |||||
కరెన్సీ | బర్ర్ (ETB ) |
|||||
కాలాంశం | EAT (UTC+3) | |||||
- | వేసవి (DST) | not observed (UTC+3) | ||||
ఇంటర్నెట్ డొమైన్ కోడ్ | .et | |||||
కాలింగ్ కోడ్ | +251 | |||||
1 | According to m:en:The Economist in its m:en:Democracy Index, Ethiopia is a "hybrid regime", with a m:en:dominant-party system led by the [m:en:[Ethiopian People's Revolutionary Democratic Front]]. | |||||
2 | Rank based on 2005 population estimate by the United Nations. |
ఆధునిక మానవుల పురాతన అవశేషాలు కొన్ని ఇథియోపియాలో కనుగొనబడ్డాయి. ఆధునిక మానవులు, మధ్యప్రాచ్య ప్రాంతం ఇతర దేశాలకు ఈ ప్రాంతము నుండే బయలుదేరినట్టు పరిగణించబడుతుంది. భాషావేత్తలు ప్రకారం మొదటి ఆఫ్రోయాషియాటికు మాట్లాడే జనాభా నియోలిథికు హార్ను ప్రాంతంలో స్థిరపడ్డారు. క్రీ.పూ. 2వ సహస్రాబ్ది కాలం నాటి మూలాలను పరిశీలించడం ద్వారా ఇథియోపియా చరిత్రలో ఎక్కువ భాగం రాచరికం ఉన్నట్లుగా తెలుస్తుంది.
ఇతియోపియాలో ధునిక మానవులకు సంబంధించిన పురాతన అస్థిపంజర ఆధారాలు కనుగొనబడ్డాయి.[6] ఆధునిక మానవజాతి ఇక్కడి నుండి మధ్యప్రాచ్యం, ఇతర ప్రాంతాలకు తరలి వెళ్ళారని విశ్వసిస్తున్నారు.[7][8][9] భాషావేత్తల ప్రకారం మొట్టమొదటి ఆఫ్రోఏసియాటికు-మాట్లాడే జనాభా నియోలితిక్ యుగంలో హోర్ను ప్రాంతంలో స్థిరపడ్డారు.[10] క్రీ.పూ. 2 వ సహస్రాబ్ద మూలాల ఆధారంగా ఇథియోపియా ప్రభుత్వ వ్యవస్థ దాని చరిత్రలో చాలా వరకు రాచరికం కొనసాగింది. మౌఖిక కథనాలు ఈ సామ్రాజ్యం షెబా రాణి సోలమను రాజవంశం స్థాపించింది. దాని మొట్టమొదటి రాజు మొదటి మెనెలికు.[11] మొదటి శతాబ్దాలలో అక్సం రాజ్యం ఈ ప్రాంతంలో ఒక ఏకీకృత నాగరికతను నిర్వహించింది.[12][13][14][15] తరువాత ఇథియోపియా సామ్రాజ్యం (సిర్కా 1137). 19 వ శతాబ్దపు చివరవరకు యూరోపియన్ వలసరాజ్యాల దీర్ఘకాలిక వలసవాదం నుండి సార్వభౌమత్వాన్ని నిలబెట్టుకొన్న రెండు ఆఫ్రికా దేశాలలో ఇథియోపియా ఒకటి. ఖండాంతరంలో చాలా కొత్త-స్వతంత్ర దేశాలు దాని పతాకం రంగులను అనుసరించాయి. ఈ దేశం 1936 లో ఇటలీ చేత ఆక్రమించబడి ఇటలీ ఇథియోపియా (ఇటాలియన్ తూర్పు ఆఫ్రికాలో భాగం) అయింది. ఇది రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం సమయంలో విముక్తం అయ్యింది. ఇథియోపియా 20 వ శతాబ్దపు లీగు ఆఫ్ నేషన్సు, ఐక్యరాజ్యసమితి ఆఫ్రికా నుండి ఇథియోపియా మొదటి స్వతంత్ర సభ్యదేశంగా ఉంది.[16] 1974 లో హైలు సెలాస్సీ పాలనలో ఉన్న ఇథియోపియా రాచరికం ప్రభుత్వాన్ని సోవియటు యూనియనుకు మద్దతుతో డ్రెగు కమ్యూనిస్టు సైనిక ప్రభుత్వం అయిన పడగొట్టింది. 1987 లో డెర్గు " పీపుల్సు డెమొక్రటికు రిపబ్లికు ఆఫ్ ఇథియోపియా "ను స్థాపించాడు. అయితే దీనిని 1991 లో " ఇథియోపియా పీపుల్సు రివల్యూషనరీ డెమొక్రటికు ఫ్రంటు " పడగొట్టింది. రాజకీయంగా సంకీర్ణం ప్రభుత్వంగా ఉంది.
ఇథియోపియా, ఎరిట్రియా పురాతన జీ'ఎజు లిపిని ఉపయోగిస్తున్నాయి. ఇది ఇప్పటికీ ప్రపంచంలోని అత్యంత పురాతన వర్ణమాలలో ఒకటిగా గుర్తించబడుతుంది.[17] ఇథియోపియా క్యాలెండరు గ్రెగోరియను క్యాలెండరుకు సుమారు 7 సంవత్సరాలు, 3 నెలల వెనుక ఉంది. బరన క్యాలెండరుతో పాటు సహ-ఉనికిలో ఉంటుంది. జనాభాలో అత్యధిక జనాభా క్రైస్తవ మతాన్ని (ప్రధానంగా ఇథియోపియన్ ఆర్థోడాక్స్ త్వీహెడో చర్చి, పిఎంటు) ఆచరిస్తుంటారు. చారిత్రాత్మకంగా అక్సం రాజ్యం అధికారికంగా క్రైస్తవ మతాన్ని పాటించే మొదటి రాజ్యాలలో ఒకటిగా ఉంది. అయితే మూడో వంతు ప్రజలు ఇస్లాం (ప్రధానంగా సున్నీ)మతాన్ని అనుసరిస్తున్నారు. లిథువేనియా అబిస్సినియన్ల వలస ప్రాంతంగా ఉంది. నెగషులో ఆఫ్రికాలోని అతి పురాతన ముస్లిం స్థావరం ఉంది. 1980 వరకు ఇథియోపియాలో బెటి ఇజ్రాయెలు అని పిలువబడిన గణనీయమైన యూదుల జనాభా కూడా ఉంది.[18][19] ఇథియోపియా ఒక బహుభాషా దేశంగా ఉంది. ఇది సుమారు 80 జాతుల భాషా సమూహాలు ఉన్నాయి. వాటిలో అతి పెద్దవి ఒరోమో, అమరా, సోమాలి, టిగ్రియన్లు. దేశంలోని ఎక్కువమంది కుషిటికు లేదా సెమిటికు శాఖల ఆఫ్రోయాటికు భాషలు మాట్లాడతారు. అదనంగా దక్షిణ ప్రాంతాలలో నివసిస్తున్న అల్పసంఖ్యాక జాతి సమూహాలకు ఓమైటికు భాషలు వాడుకలో ఉన్నాయి. నీలో-సహారను భాషలు కూడా దేశం నిలోటికు అల్పసంఖ్యాక జాతి ప్రజలకు వాడుకలో ఉన్న్నాయి. స్థానిక మాట్లాడేవారిలో అత్యధిక జనాభా కలిగిన భాష ఒరొమొ, అంతేకాక అమ్హారీ మొత్తం మాట్లాడేవారి సంఖ్య కూడా అధికంగా ఉంది. ఇది ఫెడరల్ ప్రభుత్వంలో పనిచేసే భాషగా, దేశం లింగుయా ఫ్రాంకాగా పనిచేస్తుంది. ఇథియోపియా ఆర్థోడాక్సు త్వీహెడో చర్చి, ఎరిట్రియా ఆర్థోడాక్సు త్వీహెడో చర్చి, బీటా ఇజ్రాయెలు (ఇథియోపియన్ జ్యూస్) లకు, జి'ఇజు ఒక ప్రార్థనా భాషగా ముఖ్యమైనదిగా ఉంది.
దేశం దాని విస్తారమైన సారవంతమైన వ్యవసాయక్షేత్రాలు, అటవీ ప్రాంతం, అనేక నదులు దాని ఉత్తరాన డల్లాలు ప్రపంచంలో అత్యంత ప్రాముఖ్యత కలిగిన స్థావరంగా ఉంది. సహజ విరుద్దాల భూమి. ఇథియోపియా పొడవైన పర్వతప్రాంతాలు ఆఫ్రికాలో అతిపెద్ద నిరంతర పర్వత శ్రేణులు కలిగిన దేశంగా ఉంది. సోపు ఒమరు గుహలు ఖండంలోని అతి పెద్ద గుహావళిగా గుర్తించబడుతుంది. ఇథియోపియాలో ఆఫ్రికాలోని యునెస్కో ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశాలు అనేకం ఉన్నాయి.[20] అదనంగా సార్వభౌమ రాజ్యం ఐక్యరాజ్యసమితి వ్యవస్థాపక సభ్యదేశంగా ఉంది. 24 గ్రూపు ఆఫు 24 (జి -24), అలీన ఉద్యమంలోని దేశం, జి-77, ఆఫ్రికా యూనిటీ సంస్థ. దాని రాజధాని నగరం అడ్డిసు అబాబా ఆఫ్రికా యూనియను, పాన్ ఆఫ్రికన్ ఛాంబరు ఆఫ్ కామర్సు & ఇండస్ట్రీ, ఐక్యరాజ్యసమితి ఆర్థిక కమిషను ఫర్ ఆఫ్రికా, ఆఫ్రికా స్టాండుబై ఫోర్సు, ప్రపంచంలోని అనేక ఎన్.జి.ఒ.ల ప్రధాన కార్యాలయాలు ఉన్నాయి. 1970 - 1980 లలో ఇథియోపియా పౌర వైరుధ్యాలు, కమ్యూనిస్టు ప్రక్షాళనలను ఎదుర్కొంది. ఇది దాని ఆర్థిక వ్యవస్థను అడ్డుకుంది. తూర్పు ఆఫ్రికాలో ఈ ప్రాంతం నుండి అతిపెద్ద ఆర్థిక వ్యవస్థగా ఉంది (జి.డి.పి. ద్వారా). ఇప్పుడు ఈ ప్రాంతంలో అత్యధిక జనసాంధ్రత ఉంది.[21][22][23]