Pema
dru me trung dhe me shumë degë të cilat formojnë një si kurorë / From Wikipedia, the free encyclopedia
Në botanikë, pema është një bimë shumëvjeçare me një kërcell ose trung të zgjatur, zakonisht mbështet degët dhe gjethet. Në disa përdorime, përkufizimi i një peme mund të jetë më i ngushtë, duke përfshirë vetëm bimë drunore me rritje dytësore, bimë që përdoren si lëndë druri ose bimë mbi një lartësi të caktuar. Në përkufizime më të gjera, palmat më të gjata, fieret e pemëve, bananet dhe bambutë janë gjithashtu pemë. Pemët nuk janë një grup taksonomik, por përfshijnë një shumëllojshmëri llojesh bimore që kanë evoluar në mënyrë të pavarur një trung dhe degë si një mënyrë për të ngritur lart bimët e tjera për të konkurruar për rrezet e diellit. Shumica e llojeve të pemëve janë angiosperma ose drurë të fortë; nga pjesa tjetër, shumë janë gjimnosperma ose drurë të butë. Pemët kanë tendencë të jenë jetëgjatë, disa arrijnë disa mijëra vjet. Pemët kanë ekzistuar për 370 milionë vjet. Vlerësohet se ka rreth tre trilion pemë të pjekura në botë.
Një pemë zakonisht ka shumë degë dytësore të mbështetura larg nga toka nga trungu. Ky trung zakonisht përmban inde druri për forcë, dhe ind vaskular për të bartur materiale nga një pjesë e pemës në tjetrën. Për shumicën e pemëve ajo është e rrethuar nga një shtresë lëvore e cila shërben si një pengesë mbrojtëse. Nën tokë, rrënjët degëzohen dhe përhapen gjerësisht; ato shërbejnë për të ankoruar pemën dhe për të nxjerrë lagështinë dhe lëndët ushqyese nga toka. Mbi tokë, degët ndahen në degë dhe mënjolla më të vegjël. Fidanet zakonisht mbajnë gjethe, të cilat kapin energjinë e dritës dhe e shndërrojnë atë në sheqerna me anë të fotosintezës, duke siguruar ushqimin për rritjen dhe zhvillimin e pemës.
Pemët zakonisht riprodhohen duke përdorur fara. Lulet dhe frutat mund të jenë të pranishme, por disa pemë, si p.sh. halorët, kanë kone pjalmi dhe kone farash. Palmat, bananet dhe bambutë prodhojnë gjithashtu fara, por fieret e pemëve prodhojnë spore në vend të tyre.
Pemët luajnë një rol të rëndësishëm në reduktimin e erozionit dhe në zbutjen e klimës. Ata largojnë dioksidin e karbonit nga atmosfera dhe ruajnë sasi të mëdha karboni në indet e tyre. Pemët dhe pyjet ofrojnë një habitat për shumë lloje kafshësh dhe bimësh. Pyjet tropikale të shiut janë ndër habitatet më biodiversale në botë. Pemët ofrojnë hije dhe strehë, lëndë drusore për ndërtim, lëndë djegëse për gatim dhe ngrohje, dhe fruta për ushqim, si dhe kanë shumë përdorime të tjera. Në disa pjesë të botës, pyjet po zvogëlohen pasi pemët pastrohen për të rritur sasinë e tokës në dispozicion për bujqësi. Për shkak të jetëgjatësisë dhe dobisë së tyre, pemët kanë qenë gjithmonë të nderuara, me korije të shenjta në kultura të ndryshme dhe ato luajnë një rol në shumë nga mitologjitë botërore.