لٿوينيا
From Wikipedia, the free encyclopedia
لٿوينيا (انگريزي: Lithuania )، سرڪاري نالو ريپبلڪ آف لٿوينيا، اتر یورپ جي بالٽڪ ريجن ۾ واقع ھڪ ننڍي بالٽڪ رياست آهي. [8][9] [10] جيڪا بالٽڪ سمنڊ جي اوڀر واري ڪناري تي، سويڊن ۽ ڊينمارڪ جي ڏکڻ اوڀر ۾ واقع آھي. ان جون سرحدون اتر ۾ ليٽويا، اوڀر ۽ ڏکڻ م بيلاروس سان، ڏکڻ ۾ پولينڊ سان، ڏکڻ اولھ م روس جي اوبلاسٽ ڪاليننگراڊ (روسي اينڪليو ۽ ايڪسڪليو ) سان ملن ٿيون. ھڪ ڪاٿي مطابق ھن ملڪ جي آبادي لڳ ڀڳ 28 لک آھي. ملڪ جي گادي جو هنڌ ۽ سڀ کان وڏو شھر ولنيئس آھي. ملڪ جا ٻيا وڏا شھر ڪئونس ۽ ڪلئيپڊا آھن. لٿوينيائي ماڻھو بالٽ نسل سان تعلق رکندڙ آھن. ھن ملڪ جي سرڪاري ٻولي لٿوينيائي ٻولي آھي جيڪا بالٽ نسل جي ٻن بالٽڪ شاخ جي ٻولين، لٿوينيائي ۽ ليٽويائي مان ھڪ آھي.
ريپبلڪ آف لٿوينيا | |||||
---|---|---|---|---|---|
| |||||
مڪانيت لٿوينيا (تيزي سائي رنگ ۾ ڏيکاريل) – يورپ ۾ (سائي رنگ ۾ & تيز خاڪي رنگ سان ڏيکاريل) | |||||
گادي جو هنڌ | ولنيئس 54°41′N 25°19′E | ||||
سڀ کان وڏو شهر | گاديءَ جو هنڌ | ||||
دفتري ٻوليون | لٿوينيائي[1] | ||||
علائقائي | پولش، روسي | ||||
نسلي گروھ (census 2019[2]) |
| ||||
مذهب (2016[3]) | |||||
مقامي آبادي | لٿوينيائي يا لٿوينيئن | ||||
حڪومت | وحداني نيم صدارتي ريپبلڪ [4] [5] | ||||
• صدر |
گٽانس نوسيدا | ||||
• وزيراعظم |
سئولس ڪورنالس | ||||
• اسپيڪر |
وڪٽورس پرنسڪيئٽس | ||||
مقننه | سيئمس | ||||
لٿوينيا جو قيام | |||||
• لٿوينيا نالي جو پھريون دفعو ذڪر |
9 مارچ 1009ع | ||||
• لٿوينيا واري گرينڊ ڊچي جو قيام |
1236ع | ||||
• مائنڊاگس جي تاج پوشي |
6 جولاء، 1253ع | ||||
• پولينڊ سان الحاق |
2 فيبروري، 1386ع | ||||
• پولش۔لٿوينيائي دولت مشترڪه جو قيام |
1 جولاء، 1569ع | ||||
• پولينڊ جو ورھاڱو |
24 آڪٽوبر، 1795ع | ||||
• آزادي |
16 فيبروري، 1918ع | ||||
• ٻيھر آزاد رياست جو قيام |
11 مارچ، 1990ع | ||||
• نيٽو ۾ شموليت |
29 مارچ، 2004ع | ||||
• يورپي يونين ۾ شموليت |
1 مئي، 2004ع | ||||
پکيڙ | |||||
• جملي |
65٬300 km2 (25٬200 sq mi) (121st) | ||||
• پاڻي (%) |
1.35 | ||||
آبادي | |||||
• 2020ع اندازو |
2,794,329[6] (140ھون) | ||||
• گھاٽائي |
43 /km2 (111.4 /sq mi) (173ھون) | ||||
جِي ڊي پي (مساوي قوت خريد ) | 2020ع لڳ ڀڳ | ||||
• ڪل |
107 ارب آمريڪن ڊالر[7] (83ھون) | ||||
• في سيڪڙو |
38,751 آمريڪي ڊالر[7] (38ھون) | ||||
جِي. ڊي. پي (رڳو نالي ۾ ) | 2020ع لڳ ڀڳ | ||||
• ڪل |
56 ارب آمريڪن ڊالر[7] (80ھون) |
صدين تائين، بالٽڪ سمنڊ جي ڏکڻ اوڀر واري ڪناري تي مختلف بالٽڪ قبيلا آباد هئا. سال 1230ع واري ڏهاڪي ۾، لٿوانيا جون زمينون پهريون ڀيرو منڊاگاس جي هٿان متحد ٿي ويون، جن 6 جولاءِ 1253ع تي لٿوينيا جي بادشاهت قائم ڪئي. ان کان پوءِ توسيع ۽ مضبوطيءَ جي نتيجي ۾ لٿوانيا جو گرانڊ ڊچي ٿيو، جيڪو 14هين صديءَ تائين يورپ جو سڀ کان وڏو ملڪ هو. سال 1386ع ۾، گرانڊ ڊچي پولينڊ جي بادشاھت جي تاج سان حقيقي ذاتي اتحاد ۾ داخل ٿيو. ٻه علائقا سال 1569ع ۾ ٻن۔وفاقي پولش۔لٿوينين ڪومن ويلٿ ۾ متحد ٿي ويا، يورپ جي سڀ کان وڏي ۽ خوشحال رياستن مان هڪ آهي. دولت مشترڪه ٻن صدين کان وڌيڪ عرصي تائين قائم رهي، جيستائين پاڙيسري ملڪن ان کي 1772ع ۽ 1795ع جي وچ ۾ آهستي آهستي ختم ڪري ڇڏيو، روسي سلطنت سان گڏ لٿوانيا جي اڪثر علائقي کي ملائي ڇڏيو. پهرين عالمي جنگ جي پڄاڻيءَ تي، لٿوانيا 1918ع ۾ آزاديءَ جو اعلان ڪيو، جديد جمهوريه لٿوانيا جو بنياد پيو. ٻي عالمي جنگ ۾، لٿوانيا تي سوويت يونين، پوءِ نازي جرمنيءَ پاران، 1944ع ۾ سوويت يونين پاران ٻيهر قبضو ڪرڻ کان اڳ، قبضو ڪيو ويو. سوويت قبضي جي خلاف لٿوانين جي هٿياربند مزاحمت سال 1950ع جي شروعات تائين جاري رهي. 11 مارچ 1990ع تي، سوويت يونين جي باضابطه تحليل کان هڪ سال اڳ، لٿوانيا پهريون سوويت جمهوريه بڻجي ويو جنهن کي ٽوڙي ڇڏيو جڏهن هن پنهنجي آزادي جي بحالي جو اعلان ڪيو. ليتوانيا هڪ ترقي يافته ملڪ آهي جنهن ۾ اعليٰ آمدني، ترقي يافته معيشت، انساني ترقي جي انڊيڪس (HDI) ۾ 37هين نمبر تي ۽ عالمي خوشيءَ جي رپورٽ ۾ 19هين نمبر تي آهي. ليتوانيا يورپي يونين، ڪائونسل آف يورپ، يوروزون، نارڊڪ انويسٽمينٽ بئنڪ، شينجن معاهدو، نيٽو ۽ او اي سي ڊي جو ميمبر آهي. اهو نورڊڪ۔بالٽڪ ايٽ (NB-8) علائقائي تعاون جي شڪل ۾ پڻ حصو وٺندو آهي.