Руналар
From Wikipedia, the free encyclopedia
Руналар — былыргы Германия биис-уустара туттубут, I-II үйэттэн XII үйэҕэ диэри Дания, Швеция уонна Норвегия сирдэригэр туттуллубут, X—XIII үйэлэргэ Исландияҕа уонна Гренландияҕа, онтон Швеция Даларнатыгар XIX үйэҕэ диэри туттуллубут сурук-бичик. Былыргы түүрдэр, венгрдар уонна булгардар алпаабыттарын бэлиэлэрэ эмиэ уһуктаах быһыылаахтар, рууналарга маарынныыллар, онон бу суругу-бичиги эмиэ рууна диэн ааттыыллар.
Руна диэн тыл бэйэтэ «кистэлэҥ» , «сибигинэйэн саҥарыы», «сибигинэйии» диэн өйдөбүллээх. Тыл этимологията билигин даҕаны бу тыл өйдөбүлүн уонна бэлиэлэрин саарбахтыыр эбит. Үгүс чинчийээччилэр руналар туохха туттуллалларын маннык диэн саарбахтыыллар: "практическай ис хоһоонноох эрэ буоллахтара дуу, эбэтэр сакральнай суолталаах суоллаах- иистээх буоллахтара дуу", дииллэр. Руналары тааска, тимиргэ, маска уонна уҥуохтарга кыһан оҥороллор; кинилэр Хотугу Европа дойдуларыгар христианствоны ылыммыттарын кэннэ латиницанан туттар буолбуттара. «Руналар» диэн термин бэйэтэ былыргы силистээх-мутуктаах. Барыта 5000- кэ руническай суруктаах, олортон улахан аҥара Швецияҕа булуллубут. Ону таһынан орто үйэтээҕи Европаҕа руническэй халандаар баар буола сылдьыбытатус-туспа сытыы быһыылаахтар, үрдүк уонна синньигэс оҥоһуктаахтар.