Guerra dal Vietnam
From Wikipedia, the free encyclopedia
La Guerra dal Vietnam (englais Vietnam War, vietnamais Chiến tranh Việt Nam; pli darar er Chiến tranh Mỹ ‹Guerra americana›) è vegnida manada tranter il 1955 ed il 1975 en ed enturn il Vietnam. Damai che la guerra è suandada la Guerra d'Indochina (1946–1954) ed ha er cumpiglià l’entira Indochina, vegn ella er numnada Segunda Guerra d’Indochina. Pervi da las superpussanzas ch’èn stadas cumpigliadas a moda directa u indirecta, vala la Guerra dal Vietnam sco guerra da substituziun dal temp da la Guerra fraida.
La guerra ha cumenzà suenter la spartiziun dal Vietnam (1954) en furma d’ina guerra civila en il Vietnam dal Sid (1955–1964). En rom da quella vulevan ils Việt Minh, dals quals èn resortids il 1960 la Front naziunala per la liberaziun dal Vietnam dal Sid (englais National Liberation Front, curt NLF; ‹Vietcong›), cupitgar la regenza anticommunistica dal Vietnam dal Sid e reunir il pajais. La regenza communistica dal Vietnam dal Nord sustegneva la NLF, entant ch’ils Stadis Unids sustegnevan il Vietnam dal Sid militarmain. A partir dal favrer 1965 ha il president american Lyndon B. Johnson laschà bumbardar il Vietnam dal Nord; il mars ha el tramess adina dapli truppas terrestras en il Vietnam dal Sid ch’han cumbattì là la NLF. Sinaquai han l’Uniun sovietica e la Republica populara da la China sustegnì il Vietnam dal Nord, entant che sis stadis han sustegnì militarmain ils Stadis Unids ed il Vietnam dal Sid. A partir dal 1964 èn ils cumbats s’extendids sin Laos, a partir dal 1970 sin Cambodscha. Suenter l’Offensiva dal Tet da la NLF ha Johnson interrut ils bumbardaments fin il november 1968. Ses successur Richard Nixon ha retratg a partir dal 1969 successivamain las truppas americanas dal Vietnam dal Sid. Suenter ulteriurs bumbardaments ha el fatg il schaner 1973 in armistizi cun il Vietnam dal Nord. Fin il prim da matg 1975 han truppas nordvietnamaisas conquistà dal tuttafatg il Vietnam dal Sid ed han terminà la guerra.
Il dumber d’unfrendas da guerra vietnamaisas vegn stimà tranter almain dus e fin a bundant tschintg milliuns, da quai 1,3 milliuns schuldads. Ultra da quai èn crudads 58 220 schuldads americans e 6264 schuldads dals alliads dals Stadis Unids. Plirs milliuns Vietnamais èn vegnids sfigurads u èn stads opposts al med autamain toxic Agent Orange; quel springivan ils Stadis Unids sur il guaud selvadi per che las plantas perdian la feglia.