دریم ناپلیون
From Wikipedia, the free encyclopedia
دریم ناپلیون (شارل لوئي ناپلیون بوناپارټ؛ ۲۰ اپرېل ۱۸۰۸ – ۹ جنوری ۱۸۷۳ زکال) له ۱۸۴۸ زکال څخه تر ۱۸۵۲ زکال پورې د فرانسې لومړنی جمهور رئیس او له ۱۸۵۲ زکال څخه تر ۱۸۷۰ زکال پورې د فرانسې سترواک و. د لومړي ناپلیون د وراره په توګه هغه وروستی پاچا و چې په فرانسې یې واکمني وکړه. نوموړی چې په ۱۸۴۸ زکال کې د دویم جمهوریت د ولسمشر په توګه وټاکل شو، په ۱۸۵۱ زکال کې یې هغه مهال واک په زور ونیو کله یې چې ونشو کولای د اساسي قانون له مخې بیاځلي واک ته ورسېږي؛ له دې وروسته هغه ځان د فرانسې سترواک اعلان کړ. هغه د دویمې سترواکۍ بنسټ کېښود او تر هغه مهاله یې واکمني وکړه کله چې د پروس او د هغو د متحدینو پر وړاندې په سدان جګړه کې د فرانسې پوځ ماته وخوړه او ونیول شو. دریم ناپلیون د فرانسې یو له محبوبو پاچایانو څخه و چې د فرانسې د اقتصاد په نوي کولو کې یې ونډه لرله او پاریس یې د نویو واټونو او پارکونو په جوړولو ښکلی کړ. هغه له سمندر هاغاړه د فرانسې سترواکۍ ته پراختیا ورکړه او د فرانسې سوداګریز سمندري ځواک یې په نړۍ کې دویم ځایګی ته ورساوه. هغه د ایټالیا د خپلواکۍ په دویمه جګړه او همدارنګه د فرانسې او پروس په ویجاړونکې جګړه کې ونډه واخیسته او د جګړې پر مهال یې د خپلو سرتېرو قومانداني وکړه، خو ونیول شو.
دریم ناپلیون | |
---|---|
د شخص معلومات | |
زیږون نوم | |
پيدايښت | |
مړینه | |
تابعیت | فرانسه [1] |
ښځه | اوژیني ډو مونټیژو (۲۹ جنوري ۱۸۵۳–۹ جنوري ۱۸۷۳)[2] |
واک | |
عملي ژوند | |
کار/مسلک | |
کاروونکي ژبه(ي) | فرانسوي ژبه |
پوځي خدمت | |
جګړه/جګړې | د فرانسې او پروس جګړه |
لاسليک | |
سمول |
دریم ناپلیون په لویه کچه د پاریس د بیارغونې فرمان ورکړ او بارون جورج اوژن اوسمان یې د دغې چارې د مخته وړو په موخه وګماره. هغه په ټول هېواد کې د ریل پټلۍ سیسټم ته پراختیا ورکړه او د بانکداراۍ سیسټم یې معاصر کړ. دریم ناپلیون د سوئز کانال د جوړولو لپاره هڅه وکړه او معاصره کرهڼه یې رامنځته کړه چې د فرانسې قحطۍ ته یې پای ټکی کېښود او دغه هېواد یې د کرنیزو تولیداتو په صادرونکي هېواد بدل کړ. هغه په ۱۸۶۰ زکال کې له بریتانیا سره د فرانسې د آزادې سوداګرۍ د هوکړې او د فرانسې له نورو اروپايي سوداګریزو شریکانو سره د ورته هوکړو په موخه خبره وکړې. د هغه د مهال په ټولنیزو اصلاحاتو کې د اعتصاب کولو حق، د ټولګو جوړولو حق او همدارنګه د فرانسې په پوهنتونونو کې د ښځو د زده کړو حق شاملېږي.
د بهرني سیاست په برخه کې دریم ناپلیون هوډ درلود په اروپا او ټوله نړۍ کې د فرانسې ځایګی بیاځلي ثابت کړي. په اروپا کې هغه بریتانیا ته لاس ورکړ او د کریمه په جګړه (۱۸۵۳-۱۸۵۶ زکال) کې یې روسیې ته ماته ورکړه. د فرانسې او اتریش په جګړه کې یې د اتریش سترواکۍ ته په ماتې ورکولو سره د ایټالیا له اتحاد سره مرسته وکړه او وروسته یې ساوی او نیس د ټورین هوکړې له مخې د ډالۍ په توګه ترې ترلاسه کړل. ورته مهال د هغه ځواکونو د پاپي ایالت څخه دفاع وکړه چې ایټالیا غوښت ځانته یې الحاق کړي. نوموړی همدارنګه په ۱۸۵۹ زکال کې د دانوبي شاهزاده میشتو سیمو له اتحاد سره موافق و چې له امله یې د مولداوي او والاچیا متحد شهزاده میشت هېواد رامنځته شو. دریم ناپلیون په آسیا، آرام سمندر او افریقا کې د پرمختګ پر مټ د فرانسوي استعماري سترواکۍ مساحت دوه چنده کړ. بل پلو یې هڅه وکړه د فرانسې تر ملاتړ لاندې د مکسیکو دویمه سترواکي جوړه کړي خو دغه هڅه یې په بشپړ ډول ناکامه شوه. له ۱۸۶۶ زکال وروسته دریم ناپلیون د پروس د مخ پر زیاتېدونکي قدرت سره مخ و؛ ځکه چې لومړی وزیر اتو فون بیسمارک د پروس تر رهبرۍ لاندې له جرمني سره د اتحاد په لټه کې و. د ۱۸۷۰ زکال په جولای میاشت کې دریم ناپلیون زړه نا زړه د خلکو د فشار له امله له پروس سره د جګړې اعلان وکړ. خو د فرانسې پوځ ډېر ژر وروسته له هغه چې ناپلیون په سدان جګړه کې ونیول شو، ماته وخوړه. هغه ډېر ژر له واکمنۍ لرې شو او پر ځای یې په پاریس کې دریم جمهوریت اعلان شو. هغه انګلستان ته تبعید شو او په ۱۸۷۳ زکال کې همالته ومړ.