Wikipedysta:Wojciech Pędzich/brudnopis
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Urządzenia do odmierzania czasu stosowano od tysiącleci. Aktualnie wykorzystywany w odliczaniu czasu sześćdziesiątkowy system liczbowy stosowano już 2 tysiące lat p.n.e. w Sumerze. Starożytni Egipcjanie dzielili dzień na dwa okresy po 12 godzin, ruch Słońca obserwując za pomocą wielkich obelisków. To właśnie w Egipcie wynaleziono zegar wodny, prawdopodobnie użyty po raz pierwszy w świątyni Amona w Karnak, jak też w późniejszym czasie poza Egiptem. Zegary wodne chętnie stosowali starożytni Grecy, nazywając je clepsydrae. Uważa się, ze mniej więcej w tym samym czasie zegary których działanie opierało się na wypływającej z naczynia wodzie stosowali Chińczycy, za czasów dynastii Shang – urządzenia te przywiezione z Mezopotamii około roku 2000 p.n.e. Inne starożytne urządzenia do odmierzania czasu to stosowany w Chinach, Japonii, Anglii i na terenie dzisiejszego Iraku zegar świecowy, przenośne zegary słoneczne szeroko stosowane w Indiach i Tybecie oraz częściowo w Europie, jak też klepsydry o działaniu zbliżonym do zegarów wodnych.
Najstarsze zegary opierały swoje działanie na cieniu rzucanym przez światło słoneczne, nie były więc użyteczne w trakcie zachmurzenia lub w nocy, wymagały też ponownej kalibracji w miarę upływu pór roku (jeśli gnomon nie był ustawiony odpowiednio do osi Ziemi). Najstarszy znany zegar z napędzanym wodą mechanizmem wychwytu, przenoszący ruch obrotowy na ruch skokowy[1] pochodzi z III wieku p.n.e., ze starożytnej Grecji[2]; chińscy wynalazcy opracowali w X wieku później zegary z mechanizmem wychwytu napędzanym rtęcią[3], zaś średniowieczni wynalazcy krajów islamskich wprowadzili w XI wieku do użytku zegary wodne napędzane mechanizmami zębatymi i ciężarkami[4].
Pierwsze zegary mechaniczne wykorzystujące wychwyt pionowy z balansem wynaleziono w Europie na początku XIV wieku. Stały się one najczęściej używanymi czasomierzami do czasu opracowania w roku 1656 zegara wahadłowego. Sprężyna napędowa wynaleziona na początku XV wieku pozwoliła na konstruowanie przenośnych zegarów, co zaowocowało wprowadzeniem na rynek w XVII wieku zegarków kieszonkowych; nie były one jednak urządzeniami dokładnymi do czasu wprowadzenia do konstrukcji sprężyny balansowej w połowie tego samego stulecia. Zegar wahadłowy pozostał najdokładniejszych czasomierzem do lat 30. XX wieku, kiedy to wynaleziono zegar kwarcowy. Po II wojnie światowej dokładne czasomierze uzupełniono o zegar atomowy. Choć z początku zegary kwarcowe stosowano wyłącznie w laboratoriach, to rozwój mikroelektroniki w latach 60. XX wieku doprowadził do ich miniaturyzacji i obniżył koszty produkcji, więc w latach 80. XX wieku stanowiły one podstawowy model czasomierza, zarówno jeśli chodzi o zegary stacjonarne jak i naręczne. Zegary atomowe są jak dotąd najbardziej dokładnymi przyrządami do pomiaru czasu; wykorzystuje się je do kalibracji innych zegarów oraz do wyliczania właściwego czasu obowiązującego na Ziemi. Stosowany r rozwiązaniach cywilnych uniwersalny czas koordynowany jest również oparty na czasie atomowym.