Dezamortyzacja
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Dezamortyzacja (hiszp. desamortización) – hiszpański proces zainicjowanej przez państwo i regulowanej ustawowo redystrybucji ziemi; polegał on najpierw na wywłaszczaniu terenów będących pod kontrolą różnych instytucji (głównie Kościoła Katolickiego i wspólnot komunalnych), a następnie ich sprzedaży na licytacjach.
architekci dezamortyzacji | |||||||||||
Mendizábal | Madoz |
Początki dezamortyzacji datuje się na lata 60. XVIII wieku, a ostatnie dotyczące jej regulacje zostały zniesione w roku 1924. Przyjmuje się jednak, że zasadnicza faza procesu trwała w latach 1830–1860. Początkowo celem reform było ratowanie zagrożonego bankructwem skarbu państwa. Aczkolwiek motywy finansowe nadal odgrywały znaczną rolę, w okresie rządów liberałów dezamortyzacja stała się narzędziem walki z żywiołami konserwatywnymi: miała osłabić Kościół oraz wzmocnić burżuazję. W zależności od tego, jak definiowany jest termin dezamortyzacja, wielkość objętej nią powierzchni szacuje się na 13–20 mln ha, czyli 25–40% powierzchni kraju i 40–60% terenów uprawnych. Najbardziej intensywny charakter miała w południowej części kraju, w najmniejszym zakresie dotknęła północne wybrzeże atlantyckie.
Najważniejszym skutkiem procesu była likwidacja postfeudalnych form gospodarki rolnej oraz zastąpienie ich stosunkami kapitalistycznymi. W wymiarze ekonomicznym przyniósł on wzrost produkcji rolnej. W wymiarze socjalnym dezamortyzacja doprowadziła do pauperyzacji mas chłopskich i w konsekwencji narastania napięć społecznych na wsi. W wymiarze ekologicznym jej rezultatem była katastrofalna deforestacja Hiszpanii, a w kulturowym utrata części dziedzictwa artystycznego kraju. Cele reformatorów w większości nie zostały osiągnięte. Sanacja finansów publicznych okazała się krótkoterminowa, aczkolwiek pozycja Kościoła została znacząco osłabiona, pozostał on kluczowym graczem na krajowej scenie politycznej. Beneficjentem dezamortyzacji okazała się nie warstwa średnia, ale latyfundyści i wielka burżuazja.