ਰੋਝ
From Wikipedia, the free encyclopedia
ਨੀਲ ਗਾਂ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਜਾਨਵਰ ਹੈ। ਕੱਦ ਵਿੱਚ ਨਰ ਨੀਲ ਗਾਂ ਘੋੜੇ ਜੇਡਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉੱਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਬਣਾਵਟ ਘੋੜੇ ਦੇ ਸਮਾਨ ਸੰਤੁਲਿਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਮਗਰਲਾ ਭਾਗ ਅਗਲੇ ਭਾਗ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉੱਚਾ ਹੋਣ ਕਰ ਕੇ ਭੱਜਦੇ ਸਮਾਂ ਇਹ ਅਤਿਅੰਤ ਅਟਪਟਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਹੋਰ ਮਿਰਗਾਂ ਦੀ ਤੇਜ ਚਾਲ ਵੀ ਉਸਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਬਾਘ, ਤੇਂਦੁਏ ਅਤੇ ਸੋਨਕੁੱਤਿਆਂ ਦਾ ਸੌਖ ਨਾਲ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਨਰ ਨੂੰ ਮਾਰਨਾ ਬਾਘ ਲਈ ਵੀ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਛੌਨੋਂ ਨੂੰ ਲਕੜਬੱਘੇ ਅਤੇ ਗਿਦੜ ਉਠਾ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਕਈ ਵਾਰ ਉਸ ਦੇ ਰਹਿਣ ਦੇ ਖੁੱਲੇ, ਖੁਸ਼ਕ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪਰਭਕਸ਼ੀ ਤੋਂ ਡਰਨਾ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਬਿਨਾਂ ਪਾਣੀ ਪੀਤੇ ਬਹੁਤ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਰਹਿ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਪਰਭਕਸ਼ੀ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਰੋਜ ਪਾਣੀ ਪੀਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਪਰਭਕਸ਼ੀ ਅਜਿਹੇ ਖੁਸ਼ਕ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਹੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਨੀਲ ਗਾਂ | |
---|---|
ਨੀਲ ਗਾਂ ਨਰ ਦੀ ਨੀਲੀ ਆਭਾ | |
Conservation status | |
LC (iucn3 . 1) | |
Scientific classification | |
Kingdom: | |
Phylum: | ਰੱਜੁਪ੍ਰਾਣੀ |
Class: | |
Order: | ਆਰਟਿਓਡੈਕਟਾਇਲਾ |
Family: | ਬੋਵਿਡੀ |
Subfamily: | ਬੋਵਿਨੀ |
Genus: | ਬੋਸਲਾਫਸ ਬਲੈਨਵਿਲ, 1816 |
Species: | B . tragocamelus |
Binomial name | |
Boselaphus tragocamelus (ਪਲਾਸ, 1766) | |
ਤਸਵੀਰ:Nilgai distribution map . gif | |
ਵੰਡ ਨਕਸ਼ਾ www . ultimateungulate . com ਦੁਆਰਾ |
ਵਾਸਤਵ ਵਿੱਚ ਨੀਲ ਗਾਂ ਇਸ ਪ੍ਰਾਣੀ ਲਈ ਓਨਾ ਸਾਰਥਕ ਨਾਮ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਮਾਦਾਵਾਂ ਭੂਰੇ ਰੰਗ ਦੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਨੀਲੱਤਣ ਬਾਲਗ ਨਰ ਦੇ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਲੋਹੇ ਦੇ ਸਮਾਨ ਸਲੇਟੀ ਰੰਗ ਦਾ ਅਤੇ ਧੂਸਰ ਨੀਲੇ ਰੰਗ ਦਾ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਜਾਨਵਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਅੱਗੇ ਦੇ ਪੈਰ ਪਿਛਲੇ ਪੈਰਾਂ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਲੰਬੇ ਅਤੇ ਬਲਿਸ਼ਠ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਪਿੱਠ ਪਿੱਛੇ ਦੀਵੱਲ ਨੂੰ ਢਲਵੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਨਰ ਅਤੇ ਮਾਦਾ ਵਿੱਚ ਗਰਦਨ ਉੱਤੇ ਅਯਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਨਰਾਂ ਦੀ ਗਰਦਨ ਉੱਤੇ ਸਫ਼ੈਦ ਵਾਲਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਲੰਮਾ ਅਤੇ ਸੰਘਣਾ ਗੁੱਛਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਉੱਤੇ ਗੋਡਿਆਂ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਇੱਕ ਚਿੱਟੀ ਪੱਟੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਨਰ ਦੀ ਨੱਕ ਤੋਂ ਪੂੰਛ ਦੇ ਸਿਰੇ ਤੱਕ ਦੀ ਲੰਮਾਈ ਲੱਗਭੱਗ ਢਾਈ ਮੀਟਰ ਅਤੇ ਮੋਢੇ ਤੱਕ ਦੀ ਉੱਚਾਈ ਲੱਗਭੱਗ ਡੇਢ ਮੀਟਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਭਾਰ 250 ਕਿੱਲੋ ਤੱਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮਾਦਾਵਾਂ ਕੁੱਝ ਛੋਟੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕੇਵਲ ਨਰਾਂ ਵਿੱਚ ਛੋਟੇ, ਨੁਕੀਲੇ ਸਿੰਘ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਲੱਗਭੱਗ 20 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਲੰਬੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਨੀਲ ਗਾਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪਾਈ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਮਿਰਗ ਜਾਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਹੈ। ਮਿਰਗ ਉਨ੍ਹਾਂ ਜੰਤੂਆਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਥਾਈ ਸਿੰਘ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਯਾਨੀ ਹਿਰਨਾਂ ਦੇ ਸਮਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿੰਘ ਹਰ ਸਾਲ ਡਿੱਗ ਕੇ ਨਵੇਂ ਸਿਰੇ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਉੱਗਦੇ।
ਨੀਲ ਗਾਂ ਦਿਵਾਚਰ ਪ੍ਰਾਣੀ ਹੈ। ਉਹ ਘਾਹ ਵੀ ਚਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਝਾੜੀਆਂ ਦੇ ਪੱਤੇ ਵੀ ਖਾਂਦੀ ਹੈ। ਮੌਕਾ ਮਿਲਣ ਉੱਤੇ ਉਹ ਫਸਲਾਂ ਉੱਤੇ ਵੀ ਹੱਲਾ ਬੋਲਦੀ ਹੈ। ਉਸਨੂੰ ਬੇਰ ਖਾਣਾ ਬਹੁਤ ਪਸੰਦ ਹੈ। ਮਹੁਏ ਦੇ ਫੁਲ ਵੀ ਵੱਡੇ ਚਾਅ ਨਾਲ ਖਾਧੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਆਦਾ ਉੱਚਾਈ ਦੀਆਂ ਡਾਲੀਆਂ ਤੱਕ ਪੁੱਜਣ ਲਈ ਉਹ ਆਪਣੀ ਪਿੱਛਲੀਆਂ ਟੰਗਾਂ ਉੱਤੇ ਖੜੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਸੁੰਘਣ ਅਤੇ ਦੇਖਣ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਚੰਗੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਸੁਣਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਕਮਜੋਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਖੁੱਲੇ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਕ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਘੱਟ ਉੱਚਾਈ ਦੀਆਂ ਕੰਟੀਲੀਆਂ ਝਾੜੀਆਂ ਛਿਤਰੀਆਂ ਪਈ ਹੋਣ। ਅਜਿਹੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਪਰਭਕਸ਼ੀ ਦੂਰੋਂ ਹੀ ਵਿਖਾਈ ਦੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਤੁਰੰਤ ਭੱਜ ਖੜੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਊਬੜ - ਖਾਬੜ ਜ਼ਮੀਨ ਉੱਤੇ ਵੀ ਉਹ ਘੋੜੇ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੇਜੀ ਨਾਲ ਅਤੇ ਬਿਨਾਂ ਥਕੇ ਕਾਫ਼ੀ ਦੂਰ ਤੱਕ ਦੌੜ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਘਣੇ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਭੁੱਲ ਕੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੀ।
ਸਾਰੇ ਨਰ ਇੱਕ ਹੀ ਸਥਾਨ ਉੱਤੇ ਆਕੇ ਮਲ ਤਿਆਗ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਲੇਕਿਨ ਮਾਦਾਵਾਂ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀਆਂ। ਅਜਿਹੇ ਸਥਾਨਾਂ ਉੱਤੇ ਉਸ ਦੇ ਮਲ ਦਾ ਢੇਰ ਇਕੱਠਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਢੇਰ ਖੁੱਲੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਕਿ ਮਲ ਤਿਆਗਦੇ ਸਮੇਂ ਇਹ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਸੌਖ ਨਾਲ ਵੇਖ ਸਕਣ ਅਤੇ ਛਿਪੇ ਪਰਭਕਸ਼ੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਨਾ ਹੋ ਜਾਣ।