ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ
From Wikipedia, the free encyclopedia
ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਹਸਤੀਆਂ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰਨ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਹੈ। ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਧਾਰਮਿਕ ਸ਼ਾਸਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਜਤਾਉਂਦੇ ਹੋਏ, ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ, ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਨਿਰਪੱਖ ਰਹਿਣ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਦਾ ਸਰਕਾਰ ਜਾਂ ਉਸਦੇ ਲੋਕਾਂ ਉੱਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਭਿਆਸਾਂ ਤੋਂ ਲਾਗੂ ਧਰਮ-ਨਿਰਪੱਖਤਾ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜਨਤਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਅਤੇ ਫ਼ੈਸਲਿਆਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ, ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਜਾਂ ਪ੍ਰਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ।[1] ਧਰਮ-ਨਿਰਪੱਖਤਾ, ਜਿਵੇਂ ਮਿਰੀਐਮ-ਵੈਬਸਟ੍ਰਿਕ ਸ਼ਬਦ-ਕੋਸ਼[2] ਵਿੱਚ ਪਰਿਭਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, "ਧਰਮ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਉਦਾਸੀਨਤਾ ਜਾਂ ਰੱਦ ਕਰਨਾ ਜਾਂ ਅਲਹਿਦਗੀ" ਹੈ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪ੍ਰਸੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦ ਵਿੱਚ ਵਿਰੋਧੀ ਸਮੂਹਿਕਤਾ, ਨਾਸਤਿਕਤਾ, ਸਮਾਜਿਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਜਾਂ ਸਿਵਲ ਮਾਮਲਿਆਂ ਤੋਂ ਧਰਮ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਦੀ ਇੱਛਾ, ਜਨਤਕ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚੋਂ ਧਾਰਮਿਕ ਚਿੰਨ੍ਹ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਅਤੇ ਰਾਜ ਦੀ ਧਰਮ ਤੋਂ ਨਿਰਪੱਖਤਾ ਹੈ।
ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ (ਸੈਕੂਲਰਿਜ਼ਮ) ਆਪਣੀਆਂ ਬੌਧਿਕ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਯੂਨਾਨੀ ਅਤੇ ਰੋਮੀ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਪਿਕੂਰਸ ਅਤੇ ਮਾਰਕਸ ਔਰੇਲੀਅਸ; ਬੋਧੀ ਵਿਚਾਰਕਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜਾਨ ਲੌਕ, ਡੈਨੀਜ ਡਿਡਰੋਟ, ਵੋਲਟਾਇਰ, ਬਾਰੂਚ ਸਪਿਨਜ਼ਾ, ਜੇਮਜ਼ ਮੈਡੀਸਨ, ਥਾਮਸ ਜੇਫਰਸਨ ਅਤੇ ਥਾਮਸ ਪਾਈਨ; ਅਤੇ ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਅਜ਼ਾਦ ਵਿਚਾਰਾਂ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਨਾਸਤਿਕਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰੋਬਰਟ ਇੰਗਰਸੋਲ, ਬਰਟਰੈਂਡ ਰਸਲ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਸਟੋਫਰ ਹਿਚਨੇਸ ਤੋਂ ਖਿੱਚਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਧਰਮ ਤੋਂ ਦੂਜੇ 'ਅਲੌਕਿਕ' ਅਤੇ 'ਇਸ ਸੰਸਾਰਕ' ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਕੁਦਰਤ, ਤਰਕ, ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ।[3]
ਧਰਮ-ਨਿਰਪੱਖਤਾ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਵਿੱਚ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਦਲੀਲਾਂ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੇ ਹਨ। ਯੂਰਪੀ ਲੈਕਸੀਵਾਦ ਵਿੱਚ ਇਹ ਤਰਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਧਰਮ-ਨਿਰਪੱਖਤਾ ਆਧੁਨਿਕਤਾ ਵੱਲ ਅਤੇ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਰਵਾਇਤੀ ਧਾਰਮਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ (ਜਿਸ ਨੂੰ ਸੈਕੂਲਰਿਅਮੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੀ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ, ਇੱਕ ਸਮਾਜਿਕ ਜਾਂ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਪੱਧਰ ਤੇ, ਇੱਕ ਸਰਕਾਰੀ ਰਾਜ ਚਰਚ ਜਾਂ ਹੋਰ ਧਰਮ ਦੇ ਰਾਜ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਅਕਸਰ ਵਾਪਰਦੀ ਹੈ। ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ, ਕੁਝ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਰਾਜ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ ਨੇ ਧਰਮ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੱਦ ਤਕ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਸਮਾਜਿਕ ਪੱਧਰ ਤੇ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ ਘੱਟ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੈ।[4][5]