စစ်တပ်အဖွဲ့အစည်းစနစ်
အစိုးရကိုစစ်တပ်အဖွဲ့မှအုပ်ချုပ်သည့်စနစ် / From Wikipedia, the free encyclopedia
စစ်တပ်အဖွဲ့အစည်းစနစ် (အင်္ဂလိပ်: Military Junta) ဆိုသည်မှာ အစိုးရကိုစစ်တပ်မှအဖွဲ့အစည်းဖြင့် ဦးဆောင်အုပ်ချုပ်သော စစ်အစိုးရစနစ်တစ်မျိုးဖြစ်သည်။ "Junta" (ဟွန်တာ သို့မဟုတ် ဂျွန်တာ) ဟူသောဝေါဟာရသည် 'ကော်မတီ'၊ 'အဖွဲ့အစည်း' ဟူ၍အဓိပ္ပာယ်ရပြီး ပန်နင်ဆူးလားစစ်ပွဲ (Peninsular war) ကာလ၌ စပိန်လူမျိုးများမှ ပြင်သစ်နယ်ချဲ့များကိုတော်လှန်ရန်အဖွဲ့များ ဖွဲ့စည်းရာမှဖြစ်ပေါ်လာခဲ့သည်။[1] နောက်ပိုင်းတွင်မူ "ဟွန်တာ" အခေါ်အဝေါ်ကို စစ်အာဏာရှင်စနစ်ကိုရည်ညွှန်းရာတွင် သုံးနှုန်းခေါ်ဆိုကြသည်။[2]
ထိုစစ်တပ်အဖွဲ့အစည်းစနစ်ကို အဓိကအားဖြင့် Open rule နှင့် Disguised rule ဟူ၍ ခွဲခြားနိုင်သည်။[3] Open rule သည် စစ်တပ်မှကိုယ်ပိုင်အဖွဲ့ဖြင့် တိုက်ရိုက်အုပ်ချုပ်ခြင်းဖြစ်သည်။ Disguised rule တွင် Civilianization နှင့် Indirect rule ဟူ၍ ထက်မံခွဲခြားနိုင်သည်။ [4] Civilianization သည် အရပ်သားအစိုးရကို ဖွဲ့စည်းပေးသော်လည်း ထိုအစိုးရအတွက်နိုင်ငံရေးပါတီကို ဗိုလ်ချုပ်တစ်ဦးမှဖွဲ့စည်းခြင်းဖြစ်သည်။ Indirect rule တွင်မူ အရပ်သားအစိုးရကို အယောင်ပြအဖြစ်သာထား၍ ပကတိအာဏာကိုစစ်တပ်ကသာ ဆက်လက်ချုပ်ကိုင်ထားသည်။[4]
၁၉၂၀ ဝန်းကျင်မှစ၍ လက်တင်အမေရိကဒေသများတွင် ထိုစစ်အဖွဲ့အစည်းစနစ်များ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့သည်။ ထိုစစ်တပ်အဖွဲ့များတွင် ကြည်းတပ်၊ ရေတပ်၊ လေတပ် စသည်တို့မှ အရာရှိများပါဝင်ကြသည်။[3] နိုင်ငံရေးသိပ္ပံပညာရှင် ဆင်မြူရယ် ဖိုင်နာ (Samuel Finer) ၏လေ့လာချက်အရ လက်တင်အမေရိကနိုင်ငံများ၏ စစ်တပ်အဖွဲ့များတွင် ပျမ်းမျှ ၁၁ ယောက်အစား သုံးလေးယောက်မျှသာ ပါဝင်ခဲ့ကြသည်။