Гласачки систем
From Wikipedia, the free encyclopedia
Изборен систем или систем на гласање е збир на правила што одредуваат како се спроведуваат изборите и референдумите и како се одредуваат нивните резултати. Политичките изборни системи се организирани од влади, додека не политичките избори може да се одржат во деловни, непрофитни организации и неформални организации. Овие правила ги регулираат сите аспекти на процесот на гласање: кога се случуваат избори, на кого му е дозволено да гласа односно кој има право на глас, кој може да застане како кандидат, како се обележуваат и фрлаат гласачките ливчиња, како се бројат ливчињата, како гласовите се претвораат во изборниот исход, ограничувања на трошење на кампањата и други фактори кои можат да влијаат на резултатот. Политичките изборни системи се дефинирани со устави и изборни закони, обично се спроведуваат од изборните комисии и можат да користат повеќе видови на избори за различни функции.
Некои изборни системи избираат единствен победник на единствена позиција, како премиер, претседател или гувернер, додека други избираат повеќе победници, како што се членови на парламентот или управни одбори. При изборот на законодавното тело, гласачите можат да бидат поделени во изборни единици со еден или повеќе претставници и можат директно да гласаат за индивидуални кандидати или за листа на кандидати изнесена од политичка партија или сојуз. Постојат многу варијации во изборните системи, при што највообичаени системи се гласањето во прв ред, блокирање, системот во два круга (втор круг), пропорционална застапеност и гласање по ранг. Некои изборни системи, како што се мешаните системи, се обидуваат да ги комбинираат придобивките од непропорционалните и пропорционалните системи.
Студијата за формално дефинирани изборни методи се нарекува теорија за социјален избор или теорија за гласање, и оваа студија може да се одвива во областа на политичките науки, економијата или математиката, и конкретно во под полињата на теоријата на игри и дизајнот на механизмите. Доказите за неможноста, како што е теоремата за неможноста на Ероу, покажуваат дека кога гласачите имаат три или повеќе алтернативи, ниту еден повластен систем на гласање не може да гарантира дека трката помеѓу двајца кандидати останува непроменета кога ирелевантен кандидат учествува или се откажува од изборите.