Јаглерод диоксид
хемиско соединение / From Wikipedia, the free encyclopedia
Јаглерод диоксид (хемиска формула CO
2) е хемиско соединение составено од молекули од кои секоја има по еден атом на јаглерод поврзан со ковалентна двојна врска за два атоми на кислород. Се наоѓа во гасовита агрегатна состојба на собна температура. Во воздухот, јаглеродниот диоксид е проѕирен за видливата светлина, но апсорбира инфрацрвено зрачење, дејствувајќи како стакленички гас. Тоа е гас во траги во Земјината атмосфера со 421 дел на милион (ppm) или околу 0,04 % зафатнински удел (од мај 2022 година), кој се зголемил од прединдустриските нивоа од 280 ppm.[9][10] Согорувањето на фосилните горива е примарна причина за овие зголемени концентрации на CO2 и исто така примарна причина за климатските промени.[11] Јаглерод диоксидот е растворлив во вода и се наоѓа во подземните води, езерата, ледените капи и морската вода. Кога јаглеродниот диоксид се раствора во вода, тој формира карбонат, главно бикарбонат (HCO−
3), што предизвикува закиселување на океаните како што се зголемуваат нивоата на CO2 во атмосферата.[12]
| |||
Други називи
| |||
Назнаки | |||
---|---|---|---|
124-38-9 Ок | |||
3DMet | B01131 | ||
Бајлштајн | 1900390 | ||
ChEBI | CHEBI:16526 Ок | ||
ChEMBL | ChEMBL1231871 Н | ||
ChemSpider | 274 Ок | ||
EC-број | 204-696-9 | ||
Гмелин |
989 | ||
3Д-модел (Jmol) | Слика Слика | ||
KEGG | D00004 Ок | ||
MeSH | Carbon+dioxide | ||
PubChem | 280 | ||
RTECS-бр. | FF6400000 | ||
| |||
UNII | 142M471B3J Ок | ||
ОН-бр. | 1013 (gas), 1845 (solid) | ||
Својства | |||
Хемиска формула | |||
Моларна маса | 0 g mol−1 | ||
Изглед | Безбоен гас | ||
Мирис |
| ||
Густина |
| ||
Критична точка (T, P) | 304,128 ± (15) K[2] (30,978 ± (15) degC), 7,3773 ± (30) MPa[2] (72,808 ± (30) atm) | ||
194,6855 ± (30) K (−78,4645 ± (30) degC) at 1 atm (0,101325 MPa) | |||
1.45 g/L at 25 °C (77 °F), 100 kPa (0.99 атм) | |||
Парен притисок | 5,7292 ± (30) MPa, 56,54 ± (30) atm (20 degC (293,15 K)) | ||
Киселост (pKa) | 6.35, 10.33 | ||
Магнетна чувствителност (χ) |
−20.5·10−6 cm3/mol | ||
Топлинска спроводливост | 0.01662 W·m−1·K−1 (300 K (27 °C; 80 °F))[3] | ||
Показател на прекршување (nD) | 1.00045 | ||
Вискозност |
| ||
Диполен момент | 0 D | ||
Структура | |||
Кристална структура | Trigonal | ||
Геометрија на молекулата | Linear | ||
Термохемија | |||
Ст. енталпија на формирање ΔfH |
−393.5 kJ·mol−1 | ||
Стандардна моларна ентропија S |
214 J·mol−1·K−1 | ||
Специфичен топлински капацитет, C | 37.135 J/K·mol | ||
Pharmacology | |||
ATC код | V03AN02 | ||
Опасност | |||
NFPA 704 | |||
Смртоносна доза или концентрација: | |||
LCLo (најниска објавена) |
90,000 ppm (human, 5 min)[7] | ||
NIOSH (здравствени граници во САД): | |||
PEL (дозволива) |
TWA 5000 ppm (9000 mg/m3)[8] | ||
REL (препорачана) |
TWA 5000 ppm (9000 mg/m3), ST 30,000 ppm (54,000 mg/m3)[8] | ||
IDLH (непосредна опасност) |
40,000 ppm[8] | ||
Безбедносен лист | Sigma-Aldrich | ||
Слични супстанци | |||
Други анјони |
| ||
Други катјони |
| ||
Дополнителни податоци | |||
Ок(што е ова?) (провери) Освен ако не е поинаку укажано, податоците се однесуваат на материјалите во нивната стандардна состојба (25 °C, 100 kPa) | |||
Наводи |
Како извор на достапен јаглерод во јаглеродниот циклус, атмосферскиот CO2 е примарен извор на јаглерод за живот на Земјата. Неговата концентрација во прединдустриската атмосфера на Земјата од доцниот прекамбриум е регулирана од организми и геолошки феномени. Растенијата, алгите и цијанобактериите користат енергија од сончевата светлина за да синтетизираат јаглехидрати од јаглерод диоксид и вода во процес наречен фотосинтеза, кој произведува кислород како отпаден производ.[13] За возврат, кислородот се троши и CO2 се ослободува како отпад од сите аеробни организми кога ги метаболизираат органските соединенија за да произведат енергија со дишење.[14] CO2 се ослободува од органските материјали кога тие се распаѓаат или согоруваат, како на пример при шумски пожари. Бидејќи растенијата бараат CO2 за фотосинтеза, а луѓето и животните зависат од растенијата за храна, CO2 е неопходен за опстанок на животот на земјата.
Јаглерод диоксидот е 53 % погуст од сувиот воздух, но е долговечен и темелно се меша во атмосферата. Околу половина од вишокот на емисии на CO2 во атмосферата се апсорбираат од копнените и океанските јаглеродни одводи.[15] Овие одводи можат да станат заситени и испарливи, бидејќи распаѓањето и шумските пожари резултираат со ослободување на CO2 назад во атмосферата.[16] CO2 на крајот се задржува (се складира на долг рок) во карпите и органските наоѓалишта како јаглен, нафта и природен гас. Секвертираниот CO2 се ослободува во атмосферата преку согорување на фосилни горива или природно од вулкани, топли извори, гејзери и кога карбонатните карпи се раствораат во вода или реагираат со киселини.
CO2 е разновиден индустриски материјал, кој се користи, на пример, како инертен гас при заварување и противпожарни апарати, како гас под притисок во воздушните пиштоли и за искористување на маслото и како суперкритичен течен растворувач при декофеинирање на кафе и суперкритично сушење.[17] Тој е нуспроизвод на ферментација на шеќери во лебот, пивото и правењето вино и се додава во газирани пијалаци како селцер и пиво. Има остар и кисел мирис и генерира вкус на сода вода во устата,[18] но при вообичаени концентрации е без мирис.[1]