Pêlên radyoyê
From Wikipedia, the free encyclopedia
Pêlên radyoyê yan jî Pêlên elektromagnetîkê radyoyê, cureyek pêlên elektromagnetîk in ku bi dirêjtirîn pêlên di spektruma elektromagnetîk de, bi gelemperî bi frekansên 300 gigahertz (GHz) û jêr ve tê belavkirin. Di 300 GHz de, dirêjahiya pêlê 1 mm e (ji gewrê birincê kurttir e); di 30 Hz de dirêjahiya pêlê ya têkildar 10.000 kîlomêtre ye ku ji nîvtîreya dinyayê (erd) dirêjtir e.(Nîvtîreya erdê 6.371 kîlometre ye). Wekê hemî pêlên elektromagnetîk, pêlên radyoyê jî di valahiyê de bi leza ronahiyê û di atmosfera dinyayê de bi pêşveçûnek hêdî tevdigere. Pêlên radyoyê ji aliyê pirçikên barkirî yên ku lezê dikişînin têne hilberandin, wekî herikînên elektrîkê yên ku bi demê re ye diguhere.[1] Pêlên radyoyê yên xwezayî ji hêla birûskê û tiştên astronomîk ve têne belav kirin û beşek in ji tîrêjên cismên bejayiyê ye ku ji aliyê hemî tiştên germ ve têne belav kirin.
Pêlên radyoyê bi awayekî sûnî ji aliyê amûrek elektronîkî ya bi navê veguhezkar ve têne çêkirin ku bi antêna ku pêlan radike ve girêdayî ye. Pêl ji aliyê antenek din ve girêdayî wergirê radyoyê ve têne wergirtin ku sînyala wergirtî hildiweşîne. Pêlên radyoyê di teknolojiya nûjen de ji bo ragihandina radyoya sabît û mobîl, weşan, radar û pergalên navîgasyonê yên radyoyê, satelaytên ragihandinê, torên komputerên bêtêl û ji aliyê gelek sepanên din pir berfireh ve têne bikar anîn. Frekansên cuda yên pêlên radyoyê di atmosfera dinyayê de xwedî taybetmendiyên belavbûna cihê ne ku pêlên dirêj dikarin li dora astengên mîna çiyayan bizivirin û li pêy xêzkirina erdê, (pêlên erdê) pêlên kurttir dikarin îonosferê nîşan bidin û li derveyî asoyê vegerin erdê (pêlên ezman), di heman demê de ku dirêjahiya pêlên pir kurt pir hindik ditewin yan jî dişkên û li ser xetek dîtbarî dimeşin, ji ber vê yekê navbera belavbûna wan bi asoya dîtbarî ve sînorkirî ye.
Ji bo pêşîlêgirtina destwerdana di navbera bikarhênerên cihêreng de, hilberîna sûnî û karanîna pêlên radyoyê bi qanûnê bi tundî têne birêvebirin ku ji aliyê saziyek navneteweyî ya bi navê Yekîtiya Telekomunîkasyona Navneteweyî (ITU) ve hatiye hevrêz kirin ku pêlên radyoyê wekî "pêlên elektromagnetîk ên frekansên ku bi ji 3.000 GHz kêmtir in, li fezayê bêyî rêbernameyek çêkirî têne belav kirin" pênase dike. Spectruma radyoyê li ser bingeha frekansê li çend bandên radyoyê tê dabeş kirin ku ji bo bikaranîna cûda têne veqetandin.