Balî
From Wikipedia, the free encyclopedia
Balî (/ˈbɑːli/; bi balînî: ᬩᬮᬶ) parêzgeheke Îndonezyayê û giravê herî rojavayê yê giravên Sundaya Jêrîn e. Ew li rojhilatê Java û rojavayê Lombok e. Parêzgeh girava Baliyê vedihewîne û çend giravên cîran ên piçûktir yên bi navên Nusa Penida, Nusa Lembongan û Nusa Ceningan.[1] Paytexta parêzgehê, Denpasar, bajarê herî qelebalix ê giravên Sundaya Biçûk û duyemîn bajarê herî mezin e, piştî Makassar, li Rojhilatê Îndonezyayê. Bajarê bilind ê Ubud li Denpasara Mezin wekî navenda çandî ya Baliyê tê hesibandin. Parêzgeh cîhê geştiyariyê yê sereke yê Îndonezyayê ye, ku tê de ji salên 1980an vir ve geşbûneke berbiçav heye.[2] Karsaziya turîzmê 80% ji aboriya wê pêk tîne.[3]
Balî | |
---|---|
8°30′Bş 115°00′Rh | |
Dirûşm: Bali Dwipa Jaya | |
Dewlet | Îndonezya |
Li beşa îdarî | |
Paytext | |
Ziman | Osing, Indonesian Sign Language, Balinese, Sasak û Javanese |
Dema avabûnê | |
Pêk tê ji | |
Birêvebirin | |
• Serokê rêveberiyê | I Wayan Koster (2018–) |
Rûerd | |
Bilindahî | |
Nifûs | 4.362.700 (2021) |
Koda postayê | 80xxx, 82xxx |
Plakaya erebeyê | DK |
Malper | www |
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre |
Di vê gotarê de agahiyên bingehîn ên li ser mijarê kêm in an jî nîn in. (adar 2024) |
Balî li Îndonezyayê ku piraniya wê misilman in, yekane parêzgeh e ku piraniya wê Hindu ne, fermo %86,9 ê nifûsê girêdayî Hinduîzma Balînî ye.[4] Ew bi hunerên xwe yên pir pêşkeftî, di nav de dansên kevneşopî û nûjen, peyker, resim, çerm, hesinkarî, û muzîkê navdar e. Festîvala Fîlman a Navneteweyî ya Endonezyayê her sal li Balî tê lidarxistin. Bûyerên din ên navneteweyî yên ku li Bali têne lidarxistin Civînên Salane yên Miss World 2013 û 2018 yên Fona Diravî ya Navneteweyî û Koma Banka Cîhanê ne. Di adara 2017an de, TripAdvisor di xelata Hilbijartina Rêwiyan de, ku di Çile 2021an de jî bi dest xist, Bali wekî seyara herî mezin a cîhanê destnîşan kir.[5][6]
Balî beşek ji Sêgoşeya Koral e, devera ku cihêrengiya biyolojîkî ya herî zêde ya cureyên behrê ye, bi taybetî bo masî û kurmikan.[7] Tenê li vê deverê, zêdetirî 500 cureyên koralên çêker ên refê têne dîtin. Ji bo danberhevê, ev bi qasî heft qat ji tevahiya Karayîp zêdetir e.[8] Balî mala pergala avdanê ya Subak e, ku di mîrata cîhanî ya UNESCO de ye.[9] Di heman demê de ew mala konfederasyonek yekbûyî ya padîşahiyan e ku ji 10 xaniyên kevneşopî yên padîşah ên Balinesî pêk tê, ku her malek herêmek erdnîgarî ya taybetî hukum dike. Konfederasyon paşgirê Keyaniya Balî ye. Malên qral ji hêla hukûmeta Endonezyayê ve nayên naskirin; lê belê, ew berî kolonîzasyona Hollandayê pêk hatine.[10]