ಸಸ್ತನಿ
From Wikipedia, the free encyclopedia
ಸಸ್ತನಿಗಳು ಕಶೇರುಕಗಳಲ್ಲಿ (ಬೆನ್ನೆಲುಬುಳ್ಳ ಪ್ರಾಣಿ), ಮರಿ ಹಾಕಿ ಅವಕ್ಕೆ ಮೊಲೆಯುಣಿಸುವ ಜೀವ ಜಾತಿ. ಹಲವಾರು ಸಾಕುಪ್ರಾಣಿಗಳು ಸ್ತನಿವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿವೆ. ಕೆಲವು ಜಲಚರ ಪ್ರಭೇದಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿದರೆ ಸ್ತನಿಗಳೆಲ್ಲವೂ ನಿಯತತಾಪಿ (ವಾರ್ಮ್ ಬ್ಲಡಡ್) ಚತುಷ್ಪಾದಿಗಳು. ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯ ಖಂಡದಲ್ಲಿ ಮೊಟ್ಟೆಯಿಡುವ ಕೆಲವು ಸಸ್ತನಿಗಳಿವೆ. ಸ್ತನಿಗಳಲ್ಲಿ ಸು. 4000 ಪ್ರಭೇದಗಳಿವೆ. ಆ ಪೈಕಿ ಸು. 3,000 ಧ್ವಂಸಕ ಪ್ರಾಣಿಗಳು.
ಸಸ್ತನಿಗಳು Temporal range: ಕೊನೆ ಟ್ರಯಾಸಿಕ್ – ಪ್ರಸಕ್ತ | |
---|---|
ಜಿರಾಫೆ (ಜಿರಾಫ ಕ್ಯಾಮೆಲೊಪಾರ್ಡಾಲಿಸ್) | |
Scientific classification | |
ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ: | |
ವಿಭಾಗ: | ಖೋರ್ಡೇಟ |
ಉಪವಿಭಾಗ: | ಬೆನ್ನೆಲಬುಳ್ಳ ಪ್ರಾಣಿಗಳು |
(ಶ್ರೇಣಿಯಿಲ್ಲದ್ದು): | |
ವರ್ಗ: | ಸಸ್ತನಿ ಲಿನ್ನಿಯಸ್, ೧೭೫೮ |
ಉಪವರ್ಗಗಳು ಮತ್ತು ಕೆಳವರ್ಗಗಳು | |
|
ಗಾತ್ರತಃ ಸ್ತನಿಗಳಲ್ಲಿ ಬಹಳ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳಿವೆ. ಕೇವಲ ಕೆಲವು ಗ್ರಾಮ್ ತೂಕದ ಇಲಿಯಂಥ ಪ್ರಾಣಿಯಿಂದ ಹಿಡಿದು ಸು. 150 ಟನ್ ಭಾರದ ನೀಲಿ ತಿಮಿಂಗಿಲಗಳೂ ಈ ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಸೇರಿವೆ. ಜೊತೆಗೆ ಸ್ತನಿಗಳ ವಿಶಿಷ್ಟ ದೇಹಪ್ರಕೃತಿ, ಚಲನವಲನ, ಜೀವನಶೈಲಿಗಳಿಂದಾಗಿ ಅವು ಇಂದು ಜಗತ್ತಿನ ಎಲ್ಲೆಡೆಯೂ ಪಸರಿಸಿವೆ. ಅವುಗಳ ಗಣನೀಯ ಸಂಖ್ಯೆ ಹಾಗೂ ಮಾನವ ಇದೇ ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವನಾದ್ದರಿಂದ ಇಡೀ ಪ್ರಾಣಿಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ಸ್ತನಿಗಳಿಗೆ ವಿಶಿಷ್ಟ ಸ್ಥಾನಮಾನವಿದೆ.
ಸಸ್ತನಿಗಳಲ್ಲಿ ಗ್ರಹದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾಣಿಯಾದ ದೊಡ್ಡ ತಿಮಿಂಗಿಲ ಸೇರಿದೆ, ಹಾಗೆಯೇ ಆನೆಗಳು, ಪ್ರೈಮೇಟ್ಗಳು ಮತ್ತು ತಿಮಿವರ್ಗದ ಪ್ರಾಣಿಗಳಂತಹ ಕೆಲವು ಅತ್ಯಂತ ಬುದ್ಧಿವಂತ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಮೂಲ ದೇಹದ ಪ್ರಕಾರವೆಂದರೆ ನೆಲದ ಚತುಷ್ಪಾದಿ, ಆದರೆ ಕೆಲವು ಸಸ್ತನಿಗಳು ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ, ಗಾಳಿಯಲ್ಲಿ, ಮರಗಳಲ್ಲಿ, ನೆಲದ ಕೆಳಗೆ ಅಥವಾ ಎರಡು ಕಾಲುಗಳ ಮೇಲಿನ ಜೀವನಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡಿವೆ. ಸಸ್ತನಿಗಳ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಗುಂಪೆಂದರೆ ಜರಾಯುಯುಕ್ತ ಸಸ್ತನಿಗಳು. ಇವು ಜರಾಯುವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಇದರಿಂದ ಗರ್ಭಾವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಭ್ರೂಣಕ್ಕೆ ಆಹಾರವನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಸಸ್ತನಿಗಳ ಗಾತ್ರ ಬಂಬಲ್ಬೀ ಬಾವಲಿಯ 30-40 ಮಿ.ಮಿ. ದಿಂದ ಹಿಡಿದು ನೀಲಿ ತಿಮಿಂಗಿಲದ 30-ಮೀಟರ್ ವರೆಗೆ ವ್ಯಾಪಿಸುತ್ತದೆ. ಐದು ಪ್ರಭೇದಗಳ ಏಕದ್ವಾರಿಗಳನ್ನು (ಮೊಟ್ಟೆ ಇಡುವ ಸಸ್ತನಿಗಳು) ಹೊರತುಪಡಿಸಿ, ಎಲ್ಲ ಆಧುನಿಕ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಜೀವಂತ ಮರಿಗಳಿಗೆ ಜನ್ಮ ನೀಡುತ್ತವೆ. ಆರು ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಭೇದ-ಸಮೃದ್ಧ ಗಣಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ, ಬಹುತೇಕ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಜರಾಯು ಗುಂಪಿಗೆ ಸೇರಿವೆ. ಪ್ರಭೇದಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಆಧಾರದಲ್ಲಿ ಮೂರು ದೊಡ್ಡ ಗಣಗಳೆಂದರೆ ರೊಡೆಂಷಿಯಾ: ಇಲಿಗಳು, ಮುಳ್ಳುಹಂದಿಗಳು, ಬೀವರ್ಗಳು, ಕ್ಯಾಪಿಬಾರಾಗಳು ಹಾಗೂ ಇತರ ಅಗಿಯುವ ಸಸ್ತನಿಗಳು; ಕೈರೋಪ್ಟೆರಾ: ಬಾವಲಿಗಳು; ಮತ್ತು ಸೊರಿಕೊಮೊರ್ಫಾ: ಶ್ರೂಗಳು, ಮೋಲ್ಗಳು ಮತ್ತು ಸೊಲೆನೊಡಾನ್ಗಳು. ಬಳಸಲಾಗುವ ಜೈವಿಕ ವರ್ಗೀಕರಣ ಯೋಜನೆಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಮುಂದಿನ ಮೂರು ದೊಡ್ಡ ಗಣಗಳೆಂದರೆ, ದೊಡ್ಡ ಏಪ್ಗಳು ಮತ್ತು ಕೋತಿಗಳು ಸೇರಿದ ಪ್ರೈಮೇಟ್ಗಳು; ತಿಮಿಂಗಿಲಗಳು ಮತ್ತು ಸಮ-ಕಾಲ್ಬೆರಳುಳ್ಳ ಗೊರಸುಳ್ಳ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಸೇರಿದ ಸೆಟಾರ್ಟಿಯೊಡ್ಯಾಕ್ಟೈಲಾ; ಹಾಗೂ ಬೆಕ್ಕುಗಳು, ನಾಯಿಗಳು, ವೀಸಲ್ಗಳು, ಕರಡಿಗಳು ಮತ್ತು ಸೀಲುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಕಾರ್ನಿವೋರಾ.
ಸ್ತನಿಗಳ ಅಂಗೋಪಾಂಗಗಳು ತೀವ್ರ ಹಾಗೂ ನಿರಂತರ ಚಲನೆಯಲ್ಲಿರಲು ಸಹಕಾರಿ. ಇವುಗಳ ದೈಹಿಕ ಚಲನೆಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಅತ್ಯಂತ ಸುಧಾರಿತ ಮಾದರಿ ಕಾಲುಗಳು, ಸುವ್ಯವಸ್ಥಿತ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಜೀವದ್ರವ್ಯದ ವಿಭಜನೆ, ದೇಹಕ್ಕೆ ಹೊದಿಸಿದಂತಿರುವ ಕೂದಲುಗಳು, ಆಹಾರ ಹಾಗೂ ವಾಯುನಾಳದ ವಿಂಗಡಣೆ, ಮರಿಗಳ ಲಾಲನೆ ಪಾಲನೆ, ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ಕ್ಲಿಷ್ಟಕರ ನಡವಳಿಕೆ, ಮನಃಪರಿಸ್ಥಿತಿ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಆಯುಷ್ಯ, ಕುಂಠಿತಗೊಂಡ ಭ್ರೂಣಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಇತ್ಯಾದಿ ಇವೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಸ್ತನಿಗಳು ಎಲ್ಲ ವಿಧದ ಪರಿಸರಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸಬಲ್ಲವು. ಅಲ್ಲದೆ ಯಾವುದೇ ತೊಂದರೆಯಿಲ್ಲದೆ ತಮ್ಮ ಸಂತಾನಾಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಕೂಡ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಸಾಧಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಲ್ಲವು. ಇಂದು ಜೀವಂತವಿರುವ ಸ್ತನಿಗಳ ವರ್ಗೀಕರಣ ಸುಲಭಸಾಧ್ಯವಾದರೂ ವಿಲುಪ್ತವಾದವನ್ನು (ಎಕ್ಸ್ಟಿಂಕ್ಟ್) ಕೂಡ ಗಮನಿಸಿದರೆ ಹಲವಾರು ವಿಚಾರಗಳಿಗೆ ಸರಿಯಾದ ಉತ್ತರ ದೊರೆಯುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದೇ ಇವುಗಳ ಸಮಗ್ರ ವರ್ಗೀಕರಣ ಕಷ್ಟಸಾಧ್ಯ.
ಮಾನವ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ, ಪಳಗಿಸಿದ ಸಸ್ತನಿಗಳು ನವಶಿಲಾಯುಗದ ಕ್ರಾಂತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸಿದವು. ಮಾನವನು ಬೇಟೆಯಾಡುವುದು ಮತ್ತು ಸಂಗ್ರಹಿಸುವುದರ ಬದಲಾಗಿ ಬೇಸಾಯ ಮಾಡಲು ಇವು ಕಾರಣವಾದವು. ಇದು ಮೊದಲ ನಾಗರಿಕತೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಮಾನವ ಸಮಾಜಗಳ ಪ್ರಮುಖ ಪುನರ್ರಚನೆಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಅವುಗಳು ಸಾರಿಗೆ ಮತ್ತು ಕೃಷಿಗೆ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸಿದವು ಮತ್ತು ಒದಗಿಸುವುದು ಮುಂದುವರೆದಿದೆ. ಜೊತೆಗೆ ಮಾಂಸ, ಕ್ಷೀರೋತ್ಪನ್ನಗಳು, ಉಣ್ಣೆ ಮತ್ತು ತೊಗಲಿನಂತಹ ವಿವಿಧ ಪದಾರ್ಥಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ. ಕ್ರೀಡೆಗಾಗಿ ಸಸ್ತನಿಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಓಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇವನ್ನು ವಿಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ಮಾದರಿ ಜೀವಿಗಳಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರಾಚೀನ ಶಿಲಾಯುಗದ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಸಸ್ತನಿಗಳನ್ನು ಕಲೆಯಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇವು ಸಾಹಿತ್ಯ, ಚಲನಚಿತ್ರ, ಪುರಾಣ ಮತ್ತು ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.
ಮಾನವ ತನ್ನ ಅಶನ, ವಸನ, ವಸತಿ ಹಾಗೂ ಇತರ ವಸ್ತುಗಳಿಗಾಗಿ ಸ್ತನಿಗಳನ್ನು ಬಹಷ್ಟು ಅವಲಂಬಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಪಳಗಿಸಿದ ಸ್ತನಿಗಳು ಮಾನವನ ಸರಕು ಹೊರುವುವೇ ಅಲ್ಲದೆ, ಅವನ ಸಂಚಾರ ಸಾಧನವಾಗಿಯೂ ಉಪಯೋಗವಾಗುತ್ತವೆ. ಇವು ಅವನ ಸಂಗಾತಿಯಾಗಿಯೂ ಇರಬಲ್ಲವು. ಹಲವಾರು ದೊಡ್ಡಗಾತ್ರದ ಸ್ತನಿಗಳು ತಮ್ಮ ಆಹಾರ, ವಿಹಾರ ಹಾಗೂ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಮಾನವನೊಂದಿಗೆ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿ, ಸೋತು ವಿಲುಪ್ತವಾಗಿ ಹೋಗಿವೆ. ಇಂದು ಸಹ ಹಲವಾರು ಬಲಿಷ್ಠ ದೊಡ್ಡಗಾತ್ರದ ಸ್ತನಿಗಳು ಪ್ರಾಣಿ ಸಂಗ್ರಹಾಲಯದಂಥ ತೆರೆಮರೆಯಲ್ಲಿವೆ. ಇನ್ನು ಹಲವು ಸ್ತನಿಗಳು ಮಾನವನ ಬೇಟೆ ಹಾಗೂ ಪರಿಸರ ನಾಶದಿಂದ ವಿಲುಪ್ತವಾಗುವ ಅಂಚು ತಲಪಿವೆ.