Insult
From Wikipedia, the free encyclopedia
Úlgi:Kasallik2 Insult (zaqım. insulto — z, hújim qılıw ) — bas miyde qan aylanıwdıń kútilmegende buzılıp, miy toqımasınıń zıyanlanıwı hám funksiyasınıń izden shıǵıwı ; miyge qan quyılıwı.Gipertoniya keselligi, miy tamırları aterosklerozi, anevrizma, vaskulit hám basqa bir qansha kesellikler insultqa sebep bole aladı.
Gemorragik hám ishemik insultlar parq etiledi. Gemorragik insult yamasa apopleksiyada miyge qan quyıladı. Eger insult kópshilik adamlarda kútpegende payda bolsa da, biraq kesellik belgisi aldınnan bilinedi. Mısalı, gipertoniya hám aterosklerozda miyde kútpegende, kóbinese adam tınıshsızlanlanǵanda qan quyıladı. Geyde bas gúwildeydi,awıradı,aylanadı, basda salmaqlıq bilinedi. Qan quyiliwi (gemorragiya) miy toqımasın jemirip, tiyisli funksiyalardı buzadı ; adam esden tanıp, qusadı, júzi qızaradi, tez-tez tereń, kóbinese qırıldap dem aladı, pulsi kerip hám siyreklesken boladı, temperaturası kóteriledi, sidik hám iplası kelmey qaladı yamasa eriksiz shıǵıp ketedi. Turmıs ushın qáwipli bul jaǵday 1—3 kún dawam etip, keyin nawqas ózine keledi hám miydiń qandayda bir tarawı zıyanlanǵanlıǵın kórsetiwshi belgiler júzege shıǵadı ; kóbinese gewdeniń oń yamasa shep bólegi láń boladı (gemiplegiya), nawqas tilden qaladı yamasa ánedey sóyley almaydı. Bir neshe aydan keyin láń derlik tawsılıwı, nawqas taǵı tilge kiriwi múmkin.
Ishemik insult miy tamırlarınıń trombozi nátiyjesinde payda boladı, bul miy toqımasınıń jumsawı — mıy infarktina sebep boladı. Bas awırıwı, aylanıwı sıyaqlı dáslepki belgiler payda bolǵannan keyin nawqas hushınan ketpey, qol yamasa ayaq uyadı,keyininen parez yamasa láń boladı, seziw qábileti joǵaladı yamasa tómenleydi, sóylew buzıladı. Nawqastıń reńi óshgen, kóz qarashıqları tar, pulsi hálsiz, biraq temperaturası normal boladı. Buzılǵan funksiyalar bir neshe ayda o`z halına keliwi múmkin.
Emboliyaǵa baylanıslı insultda miyde qan aylanıwı kútpegende (geyde fizikalıq zorıǵıwdan ) buzıladı. Emboliyadan aldın adamnıń ulıwma jaǵdayı salmaqlılasadı: halı qurıydi, júregi " oynaydı", temperaturası kóteriledi. Miy toqıması qansızlanǵanlıǵı sebepli qol-ayaq láń boladı, sezbeydi, geyde sóylew buzıladı. Buzılǵan funksiyalar 1—3 ay ishinde (geyde tolıq ) tikleniwi múmkin. Insulttıń dáslepki belgileri payda bolǵanda tezlik penen shıpaker shaqırıw, nawqastı birotala tınısh qoyıw kerek. Keyin ol shıpaker máslaháti menen kútim etiledi.