Ginness rekordlar kitabı
From Wikipedia, the free encyclopedia
Ginness rekordlar kitabı (russha Книга рекордов Гиннесса, inglisshe Guinness World Records) — adamlardıń hár qıylı tarawlardaǵı rekord dárejedegi jetiskenlikleri, haywanat dúnyasınıń túrli-túrli tańqalarlıq kórsetkishleri, júdá kem ushırasatuǵın tábiyat hádiyseleri, dúnyanıń shou-biznes, ǵalaba xabar quralları hámde mádeniyat tarawlarındaǵı ájayıp jetiskenlikler haqqındaǵı maǵlıwmatlardı ózinde jámlegen hárjıllıq maǵlıwmatnama kórinisindegi kitap. Ol túrli jıllarda "Jáhán rekordlar kitabı", "Ginnesstiń rekordlar kitabı" (inglisshe The Guinness Book of Records, 1998-jılǵa shekem) hámde "Ginnesstiń jáhán rekordları kitabı" (inglisshe The Guinness Book of World Records, AQShta) degen atamalar menen baspadan shıǵarılǵan.
Ginness rekordlar kitabı birinshi ret 1955-jılda Irlandiyanıń Ginness pivo kompaniyasınıń buyrıǵı menen baspadan shıǵarılǵan. Bul ideya irland hám britan pablarına keliwshiler arasında jiyi-jiyi kelip shıǵatuǵın, ol yamasa bul hádiyseniń rekord kórsetkish ekenligi haqqındaǵı tartısıwlardı sheshiwge arnalǵan isenimli derek jaratıw oyı menen shıqqan Xyu Biverge tiyisli edi. Bul ideya Kristofer Chatavey hámde aǵa-ini Norris hám Ross Makwayrterlerdiń is-háreketleri menen ámelge asırıldı hám 1955-jıl 27-avgust sánesinde kitaptıń 198 betten ibarat birinshi sanı "Joqarı dárejelilik kitabı. Eń joqarı hám eń tómen, eń úlken, eń kishi, eń tez, eń eski, eń taza, eń bálent, eń ıssı, eń suwıq, eń kúshli haqqında" degen at penen dúnya kórdi[1]. Kitaptıń tabısı kútá úlken edi hám Rojdestvoǵa kelip ol №1 bestsellerge aylandı.
Dáslep Ginnesstiń rekordlar kitabına aǵa-ini Makwayrterler tárepinen toplanǵan, ilimiy jaqtan tastıyıqlanǵan faktlar kirgizilgen, biraq waqıt ótip barǵan sayın kitapta túrli adamlardıń ájayıp hám óreski jetiskenlikleri haqqındaǵı maǵlıwmatlar payda bola basladı. Sonıń menen birge, bul kitaptı baspadan shıǵarıw menen shuǵıllanatuǵın kompaniya wákilleri "Pútkil dúnyada Ginnesstiń rekordlar kitabı kúni"n (noyabr ayınıń úshinshi háptesiniń piyshenbisi) shólkemlestirip, ózleriniń ózgeshe uqıplılıqları hámde rekord nátiyjeleri menen kitap betlerine kiriwdi háwes etetuǵınlardı da joybarǵa tarttı. Bunnan tısqarı, kitaptıń Amerika Qurama Shtatlarında qayta-qayta baspadan shıǵıwı járdeminde abıroyı ósip, onıń málim bir mádeniyat salasın úyreniwshi arnawlı baspaları, sonıń menen birge, milliy versiyaları payda bolıwına alıp keldi.
Kóplegen unamlı hám unamsız pikirlerge ushıraǵan bul kitap 1974-jıl noyabr ayında kitap baspası tariyxındaǵı eń ataqlı kitap retinde óz betlerinen (Ginness rekordlar kitabında) orın iyeledi: bul waqıtqa kelip ol 23,9 million nusqada satılǵan. 1984-jılda 50 million kitap, 1994-jılda 75 million nusqa satılǵan [2]. 2005-jılda Kitaptıń 100 millionınshı nusqası satıldı hám ol "avtorlıq huqıqı menen qorǵalǵan dúnyadaǵı eń kóp satılǵan kitap" ataǵın aldı [3]. Sonnan berli hár jılı noyabr ayında Ginness rekordlar kúni bayramlanadı. Kitap, sonıń menen birge, AQShtaǵı jámiyetlik kitapxanalardan urlanǵan nusqalarınıń sanı boyınsha da rekord ornattı[4]. 1956-jıldan xalıqaralıq kólemde satıwǵa shıǵarılǵan kitap 2022-jılǵa kelip, yaǵnıy baspa etilgen 67 jıl dawamında, dúnyanıń 100 legen mámleketinde 37 tilde shıǵarılǵan hámde maǵlıwmatlar bazasında 53000 nan artıq jazıwlardı saqlaydı.
Kitap ushın maǵlıwmat toplaytuǵın Guinness World Record kompaniyasınıń wákilleri rekordlardı ornatıwda juwapker hám kepil tárep esaplanadı. Qaǵıydaǵa bola, kitap betlerine kiriwdi qálegenler rekord ornatıwdıń hár bir basqıshında (arza tapsırıw, shártnama dúziw, kriteriylerdi talqılaw, kompaniya wákilleri qatnasıwında rekord ornatıw, sertifikat alıw) olar menen máslahátli is alıp baradı. Eger rekord esapqa alınsa, ol basqa soǵan uqsas kategoriyalar qatarı on dana bólimnen birine (Baylıq, Dańq, Mártlik, Kórkem-óner hám ǴXQ, Jetiskenlikler, Adamlar, Qáwipli apatshılıqlar, Sport, Bilim, Zamanagóy texnologiyalar) kiritilgen málim bir tematikalıq toparǵa kiredi. Rekord jazıwlar maǵlıwmatlar bazasında jaylasadı, biraq geypara jaǵdaylarda jaǵdayǵa qaray bazadan belgisiz múddetke (yamasa ulıwmalıqqa) alıp taslanıwı múmkin.
Xalıqaralıq franshiza kitap baspalarınan tısqarı rekordlarǵa arnalǵan muzey kórgizbelerdi hámde hárbir sanında málim bir rekord haqqında sóz etiwshi teleseriallardı, sonıń menen birge, tap sol atamadaǵı videooyındı hám tolıq metrajlı kórkem filmdi óz ishine aladı. Franshizanıń belgililigi "Ginness. Jáhán rekordları"n dúnyadaǵı rekordlardı kataloglaw hám tekseriw boyınsha birinshi orınǵa shıǵardı.