Slóvenía
land í Mið-Evrópu / From Wikipedia, the free encyclopedia
Slóvenía (slóvenska: Slovenija), formlega Lýðveldið Slóvenía (Republika Slovenija), er land í sunnanverðri Mið-Evrópu[1], við rætur Alpafjalla. Slóvenía á landamæri að Ítalíu í vestri, Austurríki í norðri, Ungverjalandi í norðaustri og Króatíu í suðri. Landið á einnig strönd að Adríahafi í suðvestri.[2] Slóvenía er að mestu fjalllent og skógi vaxið.[3] Það er 2.017 ferkílómetrar að stærð með rúmlega 2 milljónir íbúa.[4] Slóvenar eru yfir 80% íbúa landsins.[5] Opinbert tungumál landsins er slóvenska, sem er suðurslavneskt mál.[6] Ríkjandi loftslag í Slóveníu er meginlandsloftslag,[7] fyrir utan Littoral-héraðið og Júlísku Alpana. Miðjarðarhafsloftslag nær að norðurendum Dínarísku Alpanna sem liggja í norðvestur-suðaustur eftir landinu. Í Júlísku Ölpunum í norðaustri er Alpaloftslag ríkjandi.[8] Við Pannóníusléttuna í norðaustri er meginlandsloftslagið meira áberandi. Höfuðborgin og stærsta borg Slóveníu er Ljúbljana. Hún er staðsett nærri miðju landsins.[9]
Lýðveldið Slóvenía | |
Republika Slovenija | |
Fáni | Skjaldarmerki |
Þjóðsöngur: Zdravljica | |
Höfuðborg | Ljúbljana |
Opinbert tungumál | slóvenska |
Stjórnarfar | Lýðveldi |
Forseti | Nataša Pirc Musar |
Forsætisráðherra | Robert Golob |
Sjálfstæði | frá Júgóslavíu |
• Yfirlýst | 25. júní 1991 |
Evrópusambandsaðild | 1. maí 2004 |
Flatarmál • Samtals • Vatn (%) |
151. sæti 20.271 km² 0,7 |
Mannfjöldi • Samtals (2021) • Þéttleiki byggðar |
147. sæti 2.108.977 266,8/km² |
VLF (KMJ) | áætl. 2020 |
• Samtals | 83 millj. dala (93. sæti) |
• Á mann | 40.343 dalir (35. sæti) |
VÞL (2019) | 0.917 (22. sæti) |
Gjaldmiðill | Evra |
Tímabelti | UTC+1 |
Þjóðarlén | .si |
Landsnúmer | ++386 |
Sögulega hefur Slóvenía verið á mörkum slavnesku, germönsku og rómönsku málsvæðanna.[1] Landið var hluti af mörgum ólíkum ríkjum: Rómaveldi, Austrómverska ríkinu, Karlungaveldinu, Heilaga rómverska ríkinu, Konungsríkinu Ungverjalandi, Lýðveldinu Feneyjum, Illyrísku héruðum í Fyrsta franska keisaradæminu, Austurríska keisaradæminu og loks Austurríki-Ungverjalandi til 1918.[2] Í október 1918 tóku Slóvenar þátt í að stofna Konungsdæmi Serba, Króata og Slóvena[10] og í desember 1918 varð landið ásamt Konungsríkinu Serbíu, hluti af Konungsríkinu Júgóslavíu.[11] Í síðari heimsstyrjöld hernámu Þriðja ríkið, Ítalía og Ungverjaland Slóveníu, en lítið landsvæði fór til Króatíu sem nasistar höfðu gert að leppríki.[12] Árið 1945 varð landið hluti af Júgóslavíu. Eftir stríð varð Júgóslavía fyrst hluti af Austurblokkinni, en ágreiningur Títós og Stalíns 1948 varð til þess að landið stóð utan við Varsjárbandalagið og árið 1961 varð það einn af stofnendum Samtaka hlutlausra ríkja.[13] Í júní 1991 varð Slóvenía fyrst aðildarríkja Júgóslavíu til að kljúfa sig frá sambandsríkinu og lýsa yfir stofnun sjálfstæðs ríkis.[14]
Slóvenía er þróað land og hátekjuland sem situr hátt á vísitölu um þróun lífsgæða.[15] Samkvæmt Gini-vísitölunni er tekjujöfnuður þar með því mesta sem gerist í heiminum.[16] Slóvenía á aðild að Sameinuðu þjóðunum, Evrópusambandinu (frá 1. maí 2004), Evrusvæðinu og Schengen-svæðinu, Öryggis- og samvinnustofnun Evrópu, OECD, Evrópuráðinu og NATO.[17] Landið hefur áheyrnarstöðu í La Francophonie.