Samísk tungumál
From Wikipedia, the free encyclopedia
Samíska er samheiti á þeim tungumálum sem töluð eru af Sömum í Noregi, Svíþjóð, Finnlandi og Rússlandi. Samískt mál var áður kallað lappneska en það þykir Sömum niðurlægjandi hugtak á sama hátt og hugtakið „Lappi“.
Samíska Sámegiella | ||
---|---|---|
Málsvæði | Noregur, Svíþjóð, Finnland og Rússland | |
Heimshluti | Norður-Evrópa, Sápmi | |
Fjöldi málhafa | u.þ.b. 20,000 | |
Sæti | Ekki meðal 100 mest notuðu | |
Ætt | úrölsk mál finnsk-úgrísk mál | |
Opinber staða | ||
Opinbert tungumál |
Ekkert. Viss vernd á vissum landfræðilegum svæðum í Noregi, Svíþjóð og Finnlandi. | |
Stýrt af | Samísku málnefndinni | |
Tungumálakóðar | ||
ISO 639-1 | se (Norðursamíska) | |
ISO 639-2 | sma, sme, smi, smj, smn, sms | |
SIL | LKS, LPB, LPC, LPD, LPI, LPL, LPK, LPR, LPT, LPU, SIA | |
ATH: Þessi grein gæti innihaldið hljóðfræðitákn úr alþjóðlega hljóðstafrófinu í Unicode. |
Samísku tungumálunum er skipt í þrjú málsvæði: austursamísku, miðsamísku og suðursamísku. Það er eftirtektarvert að markalínur samísks málsvæðis liggja aldrei samhliða landamærum.
Austursamísku málunum tilheyra inarisamíska, sem er töluð í Finnlandi umhverfis vatnið Inari, og skoltsamíska sem töluð er bæði í Finnlandi og Rússlandi. Önnur mál, sem töluð eru á Kólaskaga, eru kildinsamíska, akkalasamíska og tersamíska. Miðsamísku má skipta upp í norðursamísku og lulesamísku. Norðursamísku tilheyra sjávarsamíska, sem er töluð á strandsvæðum Noregs, finnmerkursamíska, sem er töluð í Finnmörku í Noregi (m.a. Kautokeino og Karasjokk) og nærliggjandi svæðum í Finnlandi (m.a. Utsjoki) og tornesamíska sem töluð er fyrir norðan Gällivare í Svíþjóð og á nærliggjandi svæðum í Finnlandi og Noregi. Önnur miðsamísk mál eru lulesamíska eða suðursamíska, sem töluð er í Jokkmokk í Svíþjóð og við Tysfjord í Noregi, og arjeplogssamíska sem er töluð á Arjeplogssvæðinu. Til suðursamísku málanna heyra umesamíska, töluð í Vesturbotni, og hin eiginlega suðursamíska sem er töluð í Suður-Vesturbotni og á Jämtlandi í Svíþjóð.
Norðursamísku tala 16-18.000 manns í Finnlandi, Noregi og Svíþjóð, þar af u.þ.b. 9-10.000 í Noregi, 5-6.000 í Svíþjóð og u.þ.b. 2.000 í Finnlandi. Næstum því 85-90% þeirra sem tala samísku tala norðursamísku.