Olimpiada
nangruna a sangalubongan a salisal dagiti ay-ayam / From Wikipedia, the free encyclopedia
Ti Olimpiada wenno dagiti Olimpiada nga Ay-ayam (Pranses: les Jeux olympiques) (JO)[1], daytoy ket maysa a kangrunaan nga internasional a mapagteng a mangilanga dagiti kalgaw ken panaglalam-ek nga ay-ayam, nga adda dagiti rib-ribu nga atleta a makibinglay kadagiti nadumaduma a salisal. Dagiti Olimpiada nga Ay-ayam ket naipammategan a kas ti kangrunaan a salisal dagiti ay-ayam iti lubong nga adda dagiti sumurok a 200 a pagilian a makibinglay.[2] Dagiti Ay-ayam ket agdama a maitenggel iti tunggal dua a tawen, a ti Kalgaw ken Panaglalam-ek nga Olimpiada agsinnublatda, nupay ngarud dagitoy ket mapasamak iti tunggal uppat a taw-tawen iti uneg ti bukodda a naisangayan panawen dagiti ay-ayam. Kasisigud a, ti Taga-ugma nga Olimpiada ket natenggel dagitoy idiay Olimpia, Gresia, manipud idi maika-8 a siglo BC aginggana idi maika-4 a siglo AD. Ni Baron Pierre de Coubertin ket isu ti nagipatakder ti Komite ti Internasional nga Olimpiada (IOC) idi 1894. Manipud idin ti IOC ket nagbalin nga isu ti nangituray a bagi iti Olimpiada a Tignay, a ti patakderna ken dagiti inararamid ket naipalpalawagan babaen ti Olimpiada a Dokumento ti linteg.
Ti ebolusion iti Olimpiada a Tignay idi panawen ti maika-20 ken maika-21 a siglo ket nagbanagan kadagiti nadumaduma a panagbalnaliw kadagiti Olimpiada nga Ay-ayam. Adda kadagitoy a naipagisu ket mairaman ti panagpartuat kadagiti yelo ken panaglalam-ek nga ay-ayam, dagiti Paralimpiko nga Ay-ayam para kadagiti atleta a pilay, ken ti Kinaagtutubo nga Olimpiada para kadagiti kinaagtutubo nga atleta. Ti IOC ket nagampon kadagiti nadumaduma nga ekonomia, politikal, ken teknolohikal a kinapudno iti maika-20 a siglo. A kas ti nagbanagan daytoy, ti Olimpiada ket nagbaliw manipud puro nga agdadamo, a kas naipanunutan ni Coubertin, tapno makapabael ti panagbinglay dagiti propesional nga atleta. Ti panagerang-rang-ay ti kinapangruna iti masa a midia ket nakapartuat kadagiti banag a panagtged ti korporatibo ken panaka-komersio dagiti Ay-ayam. Dagiti Sangalubongan a Gubat ket nagbanagan ti panaka-ukasen dagiti 1916, 1940, ken 1944 nga Ay-ayam. Dagiti dakkel a panagiwelga idi panawen ti Nalamiis a Gubat ket nagipatingga ti panagibinglay kadagiti 1980 ken 1984 nga Ay-ayam.
Buklen ti Olimpiada a Tignay dagiti internasional a pederasino ti ay-ayam (IFs), Komite ti Nailian nga Olimpiada (NOCs), ken dagiti agur-urnos a komite para kadagiti tunggal maysa a naisangayan nga Olimpiada nga Ay-ayam. A kas ti mangikeddeng a bagi, ti IOC ket akinrebbeng para iti panagpili ti siudad a mangsangaili para kadagiti tunggal maysa nga Olimpiada nga Ay-ayam. Ti mangsangaili a siudad ket akinrebbeng para iti panagurnos ken mangibayad ti rambakan dagiti Ay-ayam a maitunos iti kaunegan ti Olimpiada a Dokumento ti linteg. Ti Olimpiada a programa, a binuklan dagiti ay-ayam a maisalisal kadagiti Ay-ayam, ket panggepen pay babaen ti IOC. Ti rambakan dagiti Ay-ayam ket sakupenna dagiti adu a ritos ken dagiti simbolo, a kas ti Olimpiada a wagayway ken panagsilaw, ken dagiti pay pananglukat ken panangriket a seremonia. Sumurok a 13,000 nga atleta ti makisalisal iti Kalgaw ken Panaglalam-ek nga Olimpiada kadagiti 33 a nadumaduma nga ay-ayam ken dagiti gangani a 400 a mapaspasamak. Dagiti umuna, maikadua, ken maikatlo a a malpas kadgiti tunggal maysa a pasamak a makaawat kadagiti Olimpiada a medalia; balitok, pirak, ken gambang.
Dagiti Ay-ayam ket dimakkelda unayen a gangani a naiprepresenta ti tunggal maysa a pagilian. Iti kastoy a panagrang-ay ket nagpartuat kadagiti nadumaduma a panagkarit, a mairaman dagiti panagiwelga, panaggamut, panagpasusukan dagiti opisial, ken ti terorismo. Iti tunggal dua a tawen, ti Olimpiada ken ti panakailatakanna ti midia ket mangpakabael kadagiti di-amammo nga atleta iti gundaway a makaala iti nailian, ken iti naisangayan a kaso, internasional a pammadayaw. Dagiti Ay-ayam ket mangbukel iti maysa a kangrunaaan nga opurtunidad para iti mangsangili a siudad ken pagilian iti mangipakita kaniana iti lubong.