Տուբերկուլոզ
գիտական հոդված / From Wikipedia, the free encyclopedia
Տուբերկուլոզ, Mycobacterium tuberculosis (MTB) բակտերիայով հարուցվող ինֆեկցիոն հիվանդություն[17]։ Մեր օրերում տուբերկուլոզը դարձել է բուժելի:Այն հիմնականում ախտահարում է թոքերը,կարող է ախտահարել նաև այլ օրգաններ[17]։ Ինֆեկցիան հիմնականում ընթանում է անախտանիշ. այս երևույթը կոչվում է լատենտ (գաղտնի) տուբերկուլոզ[17]։ Լատենտ վարակի 10%-ը վերածվում է ակտիվ հիվանդության, որը, եթե մնա առանց բուժման, կհանգեցնի հիվանդների գրեթե կեսի մահվանը[17]։ Ակտիվ տուբերկուլոզի դասական նշաններն են հազը, խորխում արյան առկայությունը, տենդը, գիշերային քրտնարտադրությունը և քաշի կորուստը[17]։ Հիվանդությունը պատմության մեջ առկա է նաև որպես թոքախտ[18]։ Այլ օրգանների ախտահարումը կարող է հանգեցնել ախտանիշների մեծ բազմազանության[19]։
Տուբերկուլոզ Tuberculosis | |
---|---|
Խորացած տուբերկուլոզով հիվանդի կրծքավանդակի ռենտգեն. ինֆեկցված տեղամասերը 2 թոքերում ցուցադրված են սպիտակ սլաքներով, իսկ խոռոչը՝ սև սլաքներվ | |
Տեսակ | notifiable disease? և հիվանդության կարգ |
Պատճառ | Mycobacterium tuberculosis բակտերիա |
Փոխանցման ձև | օդակաթիլային փոխանցում[1] |
Հիվանդության ախտանշաններ | Քրոնիկ հազ, տենդ, արյունախխում, քաշի կորուստ |
Հետևանք | Ողնաշարաբորբ[2] և pulmonary toxicity?[3] |
Բուժաքննություն | կրծքավանդակի ռենտգեն[4], chest CT?[5], Mantoux test?[6], lung biopsy?[7], Tuberculosis radiology?[8], chest photofluorography?[9], խորխի մանրեաբանական հետազոտություն[10], GeneXpert MTB/RIF?[11], TB-LAM in the Diagnosis of TB?[12][13], QuantiFERON?[14], Ziehl-Neelsen stain?[15] և T-SPOT.TB?[16] |
Բժշկական մասնագիտություն | ֆթիզիատրիա, ինֆեկցիոն, թոքաբանություն |
ՀՄԴ-9 | 010 և 018 |
ՀՄԴ-10 | A15-A19 |
Հոմանիշներ | թոքախտ, պալարախտ |
Ռիսկի գործոններ | Ծխել, ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ |
Ախտորոշում | Կրծքավանդակի ռենտգեն, կուլտուրալ մեթոդ, Մանտուի մաշկային փորձ |
Տարբերակիչ ախտորոշում | Նեկրոտիզացնող թոքաբորբ, հիստիոցիտոզ, սարկոիդոզ |
Բուժում | antituberculous drug? |
Կանխարգելում | Վարակվածների հայտնաբերում և բուժում, ռիսկի խմբերի սկրինինգ հետազոտություններ, երեխաների ԲՑԺ պատվաստում |
Հանդիպման հաճախականություն | Մարդկանց 25%-ը (սակայն մեծ մասի մոտ՝ լատենտ ինֆեկցիա) |
Մահերի քանակ | 1.6միլիոն (2017) |
Tuberculosis Վիքիպահեստում |
Տուբերկուլոզը տարածվում է օդային ուղիով,երբ թոքերում ակտիվ տուբերկուլոզ ունեցող մարդը հազում է, թքում, խոսում կամ փռշտում[17][20]։ Գաղտնի (լատենտ) տուբերկուլոզ ունեցող մարդիկ այն չեն տարածում[17]։ Հիվանդության ակտիվ ձևը սովորաբար հանդիպում է ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ ունեցողների և ծխողների մոտ[17]։ Ակտիվ տուբերկուլոզի ախտորոշումը հիմնված է կրծքավանդակի շրջանի ռենտգենագրության վրա[21]։ Գաղտնի տուբերկուլոզի հայտնաբերումն իրականացվում է տուբերկուլինային մաշկային փորձերով և արյան անալիզներով[21]։ Հիվանդության կանխարգելումը ներառում է բարձր ռիսկի խմբում գտնվողների սկրինինգ հետազոտություններ, դեպքերի վաղ հայտնաբերում և բուժում և ԲՑԺ պատվատում (bacillus Calmette-Guérin (BCG))[22][23][24]: Ռիսկի խմբում գտնվում են ակտիվ տուբերկուլոզով մարդկանց հետ շփվողները[24]։ Բուժումը հիմնված է հակաբիոտիկների երկարատև ընդունման վրա[17]։ Հակաբիոտիկակայունությունը գնալով աճող խնդիր է, քանի որ գնալով շատանում են մուլտիռեզիստենտ տուբերկուլոզի (MDR-TB) և ընդլայնված կայունություն ունեցող տուբերկուլոզի (XDR-TB)[17] դեպքերը։ Համարվում է, որ յուրաքանչյուր 4-ից մեկը վարակված է տուբերկուլոզով[25]։ Ամեն տարի պոպուլյացիայի 1%-ը վարակվում է[26]։ 2017 թվականին ակտիվ տուբերկուլոզի 10 միլիոն դեպք է գրանցված եղել, ինչը հանգեցրել է 1.6 միլիոն մահվան[27]։ Սա դարձնում է նրան մահվան թիվ մեկ պատճառը վարակիչ հիվանդությունների մեջ[27]։ Մահերի ավելի քան 95%-ը զարգացող երկրներում է գրանցվել, որից ավելի քան 50%-ը՝ Հնդկաստանում, Չինաստանում, Ինդոնեզիայում, Պակիստանում և Ֆիլիպիններում[27]։ 2000 թվականից ի վեր յուրաքանչյուր տարի գրանցվող դեպքերի թիվը կրճատվել է[17]։ Աֆրիկայի ու Ասիայի բնակչության ավելի քան 80%-ը տուբերկուլինային թեստի դրական արդյունք ունեն, իսկ Միացյալ Նահանգներում այդ ցուցանիշը կազմում է 5-10%[28]։ Մարդիկ տուբերկուլոզով հիվանդացել են սկսած անհիշելի ժամանակներից[29]։