Ռեյգանոմիկա
From Wikipedia, the free encyclopedia
Ռեյգանոմիկա (անգլ.՝ Reaganomics), ամերիկյան կառավարության տնտեսական քաղաքականության կուրսը 1981-1989 թվականներին Ռոնալդ Ռեյգանի նախագահության շրջանում։ Կապված է ԱՄՆ-ում Հանրապետական կուսակցության պահպանողական տրամադրված ուժերի իշխանության գալու, Արևմուտքի շատ զարգացած երկրներում այսպես կոչված նեոպահպանողական ալիքի բարձրացման հետ։ Ռեյգանոմիկայի տեսական հիմքը եղել է կողմնորոշված տնտեսությունը։ Դրանից գործնական եզրակացություն է դարձել շեշտադրումների տեղափոխումը ապրանքների և ծառայությունների պահանջարկի կարգավորումից դրանց արտադրության խթանմանը։ Ներդրումային և նորարարական գործընթացների, ծախսերի նվազեցման, խնայողությունների ավելացման և մասնավոր կապիտալի կուտակման անհրաժեշտությունը պահանջում էր խոշոր հարկային բարեփոխումներ։
Ռեյգանոմիկայի հիմնական կետերը եղել են[1]․
- Կառավարության ծախսերի աճի տեմպերի նվազում
- Հարկային դրույքաչափի նվազում
- Տնտեսական զարգացման վրա պետության ազդեցության նվազեցում
Միևնույն ժամանակ Ռեյգանը մտադիր էր հարկերի կրճատման ֆոնին ավելացնել սպառազինության ծախսերը ռազմական բյուջեի գրեթե բոլոր առանցքային հոդվածներով, ինչով նրա քաղաքականությունը տարբերվում էր Նիքսոնի, Ֆորդի և Քարթերի նախորդ վարչակազմերի քաղաքականությունից[2]։ Ռեյգանին կից պետական բյուջեի տարեկան դեֆիցիտը կազմում էր համախառն ներքին արդյունքի 4,2 %-ը[3], մինչդեռ 1980 թվականին այն կազմում էր 2,7 %[3]։
Ռեյգանոմիկայի ճարտարապետներից մեկը՝ Ուիլյամ Նիսկանենը, ասել է, որ Ռեյգանը հասել է իր տնտեսական քաղաքականության բոլոր չորս նպատակներին, բայց ոչ այնքանով, որքանով հաշվարկել են ինքն ու իր կողմնակիցները։ Ամենամեծ փոփոխությունների է ենթարկվել հարկային քաղաքականությունը։ Օրինակ, առավելագույն եկամտահարկի դրույքաչափը նվազել է 70 %-ից մինչև 28 %։ Միևնույն ժամանակ Ռեյգանի նախնական տնտեսական ծրագիրը դրա իրականացման ընթացքում զգալի փոփոխություններ է կրել, հատկապես Կոնգրեսի միջամտության պատճառով[1]։ Համախառն ներքին արդյունքի հարկային վճարների բաժինը 1981 թվականին 19,6 %-ից նվազել է մինչև 17,3 %, սակայն 1989 թվականին այն կրկին աճել է մինչև 18,4 %[3]։ Եթե Կարտերի դեպքում դաշնային բյուջեի ծախսերն ավելացել են մոտավորապես 4 %-ով, ապա Ռեյգանի դեպքում՝ միայն 2,5 %-ով[1]։ Այնուամենայնիվ, Ռեյգանի կառավարման տարիներին բյուջեի ծախսային մասը միջին հաշվով կազմում էր համախառն ներքին արդյունքի 22,4 %-ը, մինչդեռ 1971-2009 թվականներին այդ թիվը կազմում էր ընդամենը 20,6 %։ Միաժամանակ աճել է ԱՄՆ պետական պարտքը՝ 1980 թվականին համախառն ներքին արդյունքի 26.1 %-ից մինչև 1988 թվականը, բացարձակ թվերով՝ մոտ երեք անգամ[3]։
Այսպես, ԱՄՆ-ի ազգային պարտքն այդ ժամանակահատվածում աճել է 930 միլիարդից մինչև 2,7 տրիլիոն դոլար։ 1987 թվականի հոկտեմբերին ֆինանսական շուկաների փլուզում է տեղի ունեցել, և Դաշնային պահուստային համակարգի ղեկավար Ալան Գրինսփենը «տպագրող սարք է գործարկել»։ Տնտեսությունը սկսել է վերականգնվել, սակայն պահանջվել են նորանոր փոխառություններ, իսկ մասնավոր ներդրումները կրճատվել են[4]։