Երկաթ պակասորդային սակավարյունություն
From Wikipedia, the free encyclopedia
Երկաթ պակասորդային սակավարյունություն, անեմիաների տարատեսակ, որը պայմանավորված է երկաթի անբավարարությամբ[1]։ Սակավարյունությունը (անեմիան) մի ախտաբանական վիճակ է, որը բնութագրվում է արյան մեջ հեմոգլոբինի կոնցենտրացիայի և էրթրոցիտների քանակի նվազմամբ[2]։ Դանդաղ զարգացող ընթացքի դեպքում հիվանդները գանգատվում են թուլությունից, շունչը կտրվելու զգացումից, ֆիզիկական աշխատանքի նկատմամբ տոլերանտության իջեցումից, իսկ արագ ընթացքի դեպքում խուճապի, ուշացնացության զգացումից և անհագ ծարավից[2]։ Հիվանդների գունատությունը ի հայտ է գալիս, երբ սակավարյունությունն արդեն զգալի է։ Երեխաների մոտ անեմիան, բացի տիպիկ ախտանիշներից, կարող է արտահայտվել նաև աճի և զարգացման խանգարումներով[2]։
Երկաթ պակասորդային սակավարյունություն | |
---|---|
Տեսակ | հիվանդության կարգ և ախտանիշ կամ նշան |
Պատճառ | Երկաթի անբավարարություն |
Բուժաքննություն | Mentzer index? |
Բժշկական մասնագիտություն | արյունաբանություն |
ՀՄԴ-10 | D50 |
Ախտորոշում | Արյան քննություն |
Բուժում | Սննդակարգ, դեղորայք |
Բարդություններ | Առիթմիա, սրտային անբավարարություն, կրկնվող վարակներ |
Հաճախություն | 1,48 մլրդ (2015 թ.) |
Մահացություն | 54200 (2015 թ.) |
Iron-deficiency anemia Վիքիպահեստում |
Երկաթի պակասի հիմնական պատճառներն են արյան կորուստը, սննդի հետ անբավարար ընդունումը, ներծծման խանգարումները կամ պահանջարկի մեծացումը[1]։ Առավել հաճախ հանդիպում է առատ դաշտանի, ծծննդաբերության, ստամոքսի խոցի, ուղիղ աղու քաղցկեղի կամ միզային ուղիներից արյունահոսության դեպքում[3]։ Ներծծման խանգարումներն ավելի հաճախ առաջանում են Կրոնի հիվանդանության և ստամոքսի բարիատրիկ վիրահատություններից հետո[3]։ Զարգացող երկրներում մակաբույծ որդերը, մալարիան, ՁԻԱՀ/ՄԻԱՎ-ը իրենց հերթին մեծացնում են երկաթ պակասորդային սակավարյունության ռիսկը[4]։ Ախտորոշումը հաստատվում է արյան լաբորատոր հետազոտւթյամբ[5]։
Երկաթ պակասորդային սակավարյունությունը կարելի է կանխարգելել կամ երկաթի բավարար քանակով սնունդ ընդունելու միջոցով կամ երկաթի պատրաստուկներով[6]։ Երկաթով հարուստ սննդատեսակներից են միսը, ընկույզը, սպանախը և երկաթով հարստացված ալյուրը[7]։ Երկաթի պատրաստուկների և վիտամին C-ի օգտագործումը ևս խրախուսվում է[8]։ Ծանր դեպքերում կարող է նաև արյան փոխներարկման կամ երկաթի պատրաստուկների ներարկման կարիք լինել[1]։ Բուժումը առաջին հերթին ներառում է պատճառի վերացումը։
2015 թվականի տվյալներով՝ երկաթ պակասորդային սակավարյունությամբ աշխարհում տառապում է մոտ 1,48 միլիարդ մարդ[9], որոնց կեսի մոտ պատճաառը սննդի հետ անբավարար երկաթի ստացումն է[10]։ Ավելի հաճախ հանդիպում է կանանց և երեխաների մոտ[1]։ 2015 թվականի տվյալներով այս ախտի հետևանքով գրանցվել է 54000 մահ, մինչդեռ 1990 թվականին այդ ցուցանիշը հասնում էր 213000-ի[9][11]։