Ալֆրեդ Ռասել Ուոլես
From Wikipedia, the free encyclopedia
Ալֆրեդ Ռասել Ուոլես (անգլ.՝ Alfred Russel Wallace, հունվարի 8, 1823(1823-01-08)[1][2][3][…], Usk, Ուելս, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն - նոյեմբերի 7, 1913(1913-11-07)[1][2][3][…], Broadstone, Պուլ, Դորսետ, Անգլիա, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն[4]) անգլիացի[15] բնագետ, հետազոտող, աշխարհագրագետ, մարդաբան, կենսաբան և նկարազարդող[16]։ Նա ինքնուրույն զարգացրեց էվոլյուցիայի տեսությունը բնական ընտրության միջոցով։ Այս թեմայի վերաբերյալ նրա 1858 թվականի հոդվածը հրատարակվել է Չարլզ Դարվինի՝ նույն թեմայի վերաբերյալ ավելի վաղ գրված քաղվածքների հետ մեկտեղ[17]։ Դա Դարվինին դրդեց մի կողմ թողնել իր պատրաստած «մեծ տեսակների գիրքը» և արագ գրել դրա համառոտագիրը, որը հրատարակվել է 1859 թվականին «Տեսակների ծագումը» անվանումով։
Ուոլեսը լայնածավալ ուսումնասիրություններ սկսեց Ամազոն գետի ավազանից։ Այնուհետև ուսումնասիրություններ անցկացրեց Մալայական Կղզեախմբում, որտեղ բացահայտեց կենդանական աշխարհը, որն այժմ կոչվում է Ուոլեսի գիծ, որը բաժանում է Ինդոնեզիայի կղզիները երկու տարբեր մասերի. արևմտյան մասը, որտեղ կենդանիները հիմնականում ասիական ծագում ունեն, և արևելյան մասը, որտեղ կենդանական աշխարհը արտացոլում է Ավստրալիան։ Նա համարվում էր կենդանիների տեսակների աշխարհագրական բաշխման 19-րդ դարի առաջատար մասնագետը և երբեմն կոչվում է «կենսաաշխարհագրության հայր», ավելի կոնկրետ՝ կենդանաաշխարհագրության[18]։
Ուոլեսը 19-րդ դարի առաջատար էվոլյուցիոն մտածողներից մեկն էր, որն աշխատում էր կենդանիների նախազգուշացնող գունավորման և տեսակավորման վրա (երբեմն հայտնի է որպես Ուոլեսի էֆեկտ), մի միջոց, որով բնական ընտրությունը կարող էր նպաստել տեսակավորմանը՝ խրախուսելով հիբրիդացման դեմ խոչընդոտների զարգացումը։ Ուոլեսի 1904 թվականի «Մարդու տեղը տիեզերքում» գիրքը կենսաբանի առաջին լուրջ փորձն էր՝ գնահատելու այլ մոլորակների վրա կյանքի հավանականությունը։ Նա առաջին գիտնականներից էր, ով լուրջ ուսումնասիրություն կատարեց պարզելու համար թե արդյոք կյանք կա Մարսի վրա[19]։
Բացի գիտական աշխատանքից, նա հասարակական ակտիվիստ էր, քննադատում էր այն, ինչ նա համարում էր անարդար սոցիալական և տնտեսական համակարգը 19-րդ դարում Բրիտանիայում։ Սպիրիտիզմի նրա պաշտպանությունը և մարդկանց բարձր մտավոր ունակությունների ոչ նյութական ծագման հավատը սրեցին նրա հարաբերությունները այլ գիտնականների հետ:Նա առաջին ականավոր գիտնականներից էր, ով մտահոգություն հայտնեց մարդու գործունեության շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության վերաբերյալ։ Նա բեղմնավոր կերպով գրում էր ինչպես գիտական, այնպես էլ սոցիալական հարցերի շուրջ. Հարավարևելյան Ասիայում կատարած իր դիտարկումների պատմությունը՝ Մալայան կղզեխմբի մասին, առաջին անգամ հրապարակվել է 1869 թվականին։ Այն շարունակում է լինել հանրաճանաչ և արժանանալ մեծ հեղինակության։