Ազատ քաղաք Դանցիգ
From Wikipedia, the free encyclopedia
Ազատ քաղաք Դանցիգ (գերմ.՝ Freie Stadt Danzig; լեհ.՝ Wolne Miasto Gdańsk) եղել է կիսանկախ քաղաք-պետություն 1920-1939 թվականներին, որը Բալթիկ ծովի նավահանգիստ Դանցիգ քաղաքը (ներկայումս Գդանսկ, Լեհաստան) և մոտ 200 քաղաքատիպ ավան շրջակա տարածքում։ Այն հիմնադրվել է 1920 թվականի նոյեմբերի 15-ին[1][2] համաձայն Վերսալի պայմանագրի 100-րդ հոդվածի (Գլուխ XI մաս III), որը կնքվել է Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո։
| ||||
| ||||
Քարտեզ | ||||
Ընդհանուր տեղեկանք | ||||
Մայրաքաղաք | Դանցիգ | |||
Լեզու | Գերմաներեն Լեհերեն | |||
Կրոն | 64.6% Լյութերեն 32.2% Կաթոլիկ (1938) | |||
Իշխանություն | ||||
Պետական կարգ | Հանրապետություն | |||
Պետության գլուխ | Բարձր կոմիսիոներ | |||
Պատմություն | ||||
- Ներխուժում Լեհաստան | 1939 սեպտեմբերի 1 | |||
- Անեքսավորում Գերմանիայի կողմից | 1939 սեպտեմբերի 2 |
Դանցիգ ազատ քաղաքը ներառում էր Դանցիգ քաղաքը և մետակա գյուղերը և ավանները, որոնք մեծ մասամբ բնակեցված էին էթնիկ գերմանացիներով։ Համաձայն պայմանագրի տարածքը մնում էր անջատված Գերմանիայից և նորանկախ Լեհաստանի երկրորդ հանրապետությունից, սակայն անկախ պետություն չէր[3]։ Ազատ քաղաքը մնում էր Ազգերի լիգայի հսկողության ներքո` ադմինիստրատիվ կապեր ունենալով Լեհաստանի հետ։
Լեհաստանին լիովին իրավունք էր տրված օգտագործել երկրի ճանապարհները և նավահանգիստները սեփական շահերի համար[4]։ Ազատ քաղաքի հիմնադրման նպատակն էր ծովային ելք տրամադրել Լեհաստանին։ Չնայած քաղաքի բնակչության մեծամասնությունը գերմանացիներ էին, սակայն այն ուներ նշանակալի լեհական փոքրամասնություն[5][6][7]
Քանի որ Լեհաստանը չուներ նավահանգիստ, հատկապես ռազմական կարիքների համար, նոր նավահանգիստը կառուցվեց Գդինիայի մոտ 1921 թվականի սկզբին։
1933 թվականին քաղաքում իշխանության եկան տեղի նացիստները։ Հակասեմականության ճնշման ներքո շատ հրեաներ լքեցին քաղաքը։ Երբ 1939 թվականին Գերմանիան ներխուժեց Լեհաստան, նացիստները ազատ քաղաքը վերածեցին Արևմտտյան Պրուսիայի Ռայխսգաուի։ Քաղաքում ապրող լեհերին և հրեաներին նացիստները համարեցին կիսամարդ և նրանց դարձրեցին խտրականության առարկա։ Նրանցից շատերին ուղարկեցին մահվան Նացիստական համակենտրոնացման ճամբարներ։
Երբ Կարմիր բանակը մտավ քաղաք 1945 թվականի սկզբին, քաղաքի բնակչության մեծ մասը հիվանդ էր կամ սպանված։ Պատերազմից հետո տեղի էթնիկ գերմանացի բնակչության մեծ մասը աքսորվեց կամ տեղահանվեց դեպի արևմուտք, լեհական փոքրամասնությունը վերադարձավ և բնակեցվեց գերմանացիների բնակարաններում։