Wuhlikowy dioksid
From Wikipedia, the free encyclopedia
Wuhlikowy dioksid (CO2) je bjezbarbny, njewonjaty płun, kotryž je ćeši hač powětr. Skapalnjeny, wón sylnje so wuwarjuje a nachwilnje ćopłotu z wokolina wućahuje, tak zo nastawa běły wuhlikowodioksidowy sněh (druhe mjeno: suchi lód). Tutón suchi lód so wuwarjuje bjez roztawanja (sublimuje), tohodla wón je dobra chłódźenska a konserwowanska maćizna.
Wón so pušća we wodźe k wuhlikowej kisalinje (H2CO3). Wón so wužiwa za wuhlikowodioksidowe napoje, kotrymž wuhlikowa kisalina da kisałkojty słód.
Dokelž wuhlikowy dioksid je ćeši hač kislik, wón ma nachilnosć wutłóčować kislik z jamach a tworić płunowe jězory. Tohodla je móžne dusyć w tajkich městach, na př. studnje abo sila.
Wuhlikowy dioksid je hłowny wobstatk powětra, z něhdźe 0,038% po wolumenje. Wón je wažny dokelž wón so wužiwa wot rostlinow za fotosintezu. Nimo toho wón je bazowy akter při rostlinarnjowym efekće a tohodla so prócuja wot rozdźělnych instancow pomjeńšować jeho emisiju do atmosfery za čas poslednich lětdźesatkow (na kóncu 20. lětstotka a spočatk 21. lětstotka).