República de Artsakh
república con recoñecemento limitado / From Wikipedia, the free encyclopedia
A República de Artsakh (en armenio: Արցախի Հանրապետություն Arts'akhi Hanrapetut'yun),[1][2] ou sinxelamente Artsakh, comunmente coñecido polo seu antigo nome República de Nagorno-Karabakh (en armenio: Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն; Lerrnayin Gharabaghi Hanrapetut'yunentre)[3] até 2017,[4] foi un estado separatista do sur do Cáucaso cuxo territorio era recoñecido internacionalmente como parte de Acerbaixán. Entre 1991 e 2023, Artsakh controlou partes da antiga Óblast Autónomo de Nagorno-Karabakh da República Socialista Soviética de Acerbaixán, incluíndo a súa capital Stepanakert. Foi un enclave dentro de territorio de Acerbaixán dende a segunda guerra de Nagorno-Karabakh en 2020 até a ofensiva acerbaixana de 2023, cando as Forzas Armadas de Acerbaixán tomaron o control do territorio restante que estaba baixo dominio de Artsakh. A súa única ruta de acceso terrestre a Armenia despois da guerra de 2020 foi a través do corredor de Lachin de 5 km de ancho, que estivo baixo a supervisión das forzas de paz rusas.[5]
Արցախ (hy) | |||||||||
Himno | Azat u ankakh Artsakh | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Localización | |||||||||
| |||||||||
Capital | Stepanakert | ||||||||
Contén a división administrativa | |||||||||
Poboación | |||||||||
Poboación | 146.600 (2012) (46.246,06 hab./km²) | ||||||||
Lingua oficial | lingua armenia lingua rusa | ||||||||
Xeografía | |||||||||
Superficie | 3,17 km² | ||||||||
Comparte fronteira con | |||||||||
Datos históricos | |||||||||
Creación | 2 de setembro de 1991 | ||||||||
Disolución | 1 de xaneiro de 2024 | ||||||||
Evento clave
| |||||||||
Organización política | |||||||||
Forma de goberno | república | ||||||||
• Presidente da República | Samvel Shahramanyan (2023–) | ||||||||
• Presidente da República | Bako Sahakyan | ||||||||
Órgano lexislativo | Asemblea Nacional de Artsakh , (Escano: 33) | ||||||||
Moeda | Dram de Nagorno-Karabakh | ||||||||
Identificador descritivo | |||||||||
Fuso horario | |||||||||
Prefixo telefónico | +37447 | ||||||||
Teléfono de emerxencia | 112 | ||||||||
Este artigo amosa escritos armenios. Sen o soporte axeitado, o texto pode mostrar símbolos sen sentido, coma caixas, marcas e outros. |
A rexión de Nagorno-Karabakh, de poboación predominantemente armenia, foi reclamada tanto pola República Democrática de Acerbaixán como pola Primeira República de Armenia cando ambos os países se independizaron en 1918 tras a caída do Imperio Ruso. En 1920 estalou unha breve guerra pola rexión. A disputa foi en gran parte arquivada despois de que a Unión Soviética estabelecese o control da zona e crease o Óblast Autónomo de Nagorno-Karabakh (NKAO) dentro da República Socialista Soviética de Acerbaixán en 1923. Durante todo o período soviético, os armenios da Óblast Autónoma de Nagorno-Karabakh foron fortemente discriminados. As autoridades soviéticas de Acerbaixán traballaron para suprimir a cultura e identidade armenias en Nagorno-Karabakh, meteron presión aos armenios para que abandonasen a rexión e animaron aos acerbaixanos a estabelecerse nela, aínda que os armenios seguían sendo a poboación maioritaria.
No período previo á caída da Unión Soviética a finais dos anos 80, a rexión volveu xurdir como fonte de disputas entre Armenia e Acerbaixán. En 1991, un referendo celebrado na NKAO e na veciña provincia de Shahumyan deu lugar a unha declaración de independencia. O conflito étnico evolucionou a unha guerra total en 1992.[5] A guerra gañouna Artsakh co apoio de Armenia. Aínda que en 1994 se asinou un acordo de alto ao fogo, a situación conxelada deixou o territorio de poboación predominantemente armenia como un estado independente de facto, cun goberno autoproclamado en Stepanakert, pero aínda moi dependente e estreitamente integrado con Armenia, funcionando en moitos aspectos como unha parte de facto de Armenia.[6][7] Even though Armenia never officially recognized the region's independence, it became the main financial and military supporter of the territory.[8][9] En 2017, un referendo na zona aprobou unha nova constitución que transformou o sistema de goberno dun sistema semipresidencial a unha democracia presidencial cun cámara lexislativa, ademais de cambiar o nome do estado de República de Nagorno-Karabakh a República de Artsakh, aínda que ambos os nomes seguían sendo oficiais.
Dende 1994 ata 2020, as tropas armenias e acerbaixanas permaneceron separadas por unha liña de contacto disputada[10] que viu o incidentes mortais esporádicos durante eses anos.[11] En 2020, comezou unha nova guerra na rexión,[5] e desta volta Acerbaixán logrou a vitoria e recuperou todos os distritos ocupados que rodean Artsakh e unha parte importante do territorio reclamado por Artsakh.[6][9][11] O corredor de Lachin que unía Artsakh con Armenia foi bloqueado por Acerbaixán en decembro de 2022. En setembro de 2023, a Azerbaixán lanzou outra ofensiva militar. O goberno de Artsakh acordou desarmarse e iniciar conversas con Acerbaixán, o que provocou unha fuxida de armenios étnicos da zona. O 28 de setembro de 2023, o presidente de Artsakh asinou posteriormente un decreto para disolver todas as institucións da república antes do 1 de xaneiro de 2024.[12] aínda que despois o presidente intentou anular este decreto.[13] Para o 1 de outubro de 2023, case toda a poboación da rexión fuxira a Armenia.[14]