Tílicín
From Wikipedia, the free encyclopedia
Bhí an Tílicín (Thylacinus cynocephalus nó ‘ainmhí madracheannach púitse’) ar an mársúipeach feoiliteach ba mhó a bhí ann lenár linn. Tagann an t-ainm seo ón bhfocal Gréigise θύλακος (thýlakos) a chiallaíonn "púitse" nó "mála".
Thylacinus cynocephalus | |
---|---|
Sonraí | |
Fad | 160 cm |
Airde | 60 cm |
Mais | 19.7 kg |
Stádas caomhnaithe | |
Speiceas díofa, (1936) | |
UICN | 21866 |
Tacsanomaíocht | |
For-ríocht | Eukaryota |
Ríocht | Animalia |
Fíleam | Chordata |
Aicme | Mammalia |
Ord | Dasyuromorphia |
Fine | Thylacinidae |
Géineas | Thylacinus |
Speiceas | Thylacinus cynocephalus (Harris, 1810) |
Ainmníocht | |
Ainm comhchiallach an tacsóin | |
An chéad ainm Laidine a bhí air | Didelphis cynocephala |
Léarscáil de raon an tacsóin | |
Ceantair eindéimeacha | |
Méid | |
Thug coilínigh na hAstráile a lán ainmneacha air: an Faolchú Tasmánach, an Tíogar Tasmánach (de bharr a dhroma stríocaigh), an Híéna agus eile. Ní raibh gaol ag an Tílicín le haon cheann de na speicis úd, cé gur leis an bhfaolchú ba mhó a bhí dealramh aige.
Bhí an Tílicín an-tearc ar an mór-roinn fiú roimh theacht na nEorpach, mura raibh sé imithe in éag ann, ach mhair sé sa Tasmáin. 2,000 bliain ó shin ar a laghad a d’imigh an Tílicín in éag ar an mór-roinn, rud a tharla, is dócha, de bharr theacht an diongó agus, b’fhéidir, thóir na sealgairí. Sa Tasmáin, nuair a tháinig na coilínigh, síleadh go maródh na tílicíní beithígh agus caoirigh, agus tugadh 2,063 deontas do shealgairí dá bharr. B’ionann gnáthóg na dtílicíní agus an talamh feirmeoireachta ab fhearr. Ina theannta sin ní mór madraí, galracha agus milleadh gnáthóige a chur san áireamh. Tá daoine ann fós a deir go bhfaca siad tílicíní, ach orthusan atá a chruthú.[1]
Ainmhí creiche a bhí sa Tílicín, agus meastar gurb é an an Diabhal Tasmánach nó an Numbat is gaire gaol dó. Bhí dath buídhonn ar an Tílicín agus idir cúig déag agus fiche de stríoc dhorcha ar a dhroim ó ghualainn go heireaball. Ba chosúil a chloigeann le cloigeann an mhadra allta, bhí eireaball gearr righin air agus bhí na cosa cuíosach gearr. Clúmh tiubh gearr bog a bhí air, clúmh a bhí suas le 15 mm ar fad. Ba ghearr iad na cluasa (timpeall 80 mm ar fad), iad díreach, cruinn, agus clúmh gearr orthu. Bhí gialla móra láidre aige agus 46 fhiacail. Ba mhó an cineál fireann ná an cineál baineann, de ghnáth. Bhí púitse ar an gceann baineann agus béal ar a chúl; bheireadh sí trí nó ceithre de choileáin agus iad spleách uirthi go dtí go raibh siad leathfhásta ar a laghad. Leathphúitse a bhí ar an gceann fireann agus béal ar a chúl freisin, rud a chuideodh leis a bhaill ghiniúna a chosaint agus é ag rith tríd an scrobarnach.[2]
Istoíche ab fhearr leis an Tílicín dul ag sealgaireacht, agus imeacht mhall stompaithe faoi. Uaireanta rachadh tílicíní ag sealgaireacht ina bpéire. Ba rogha leo marsúipiaigh eile ar nós cangarúnna, agus creimirí beaga nó éin.
Is ar an gcósta thuaidh agus thoir agus ar na machairí lárnacha ba mhó a raibh fáil ar an Tílicín sa Tasmáin.