زبانهای رومی
From Wikipedia, the free encyclopedia
زبانهای رومی، لاتین یا لاتین نو (به انگلیسی: Romance languages) زبانهای نوینی هستند که از زبان لاتین عامیانه میان قرن سوم میلادی و هشتم میلادی تکامل یافتهاند.[2] آنها زیرگروه زبانهای ایتالی در خانواده هندواروپایی هستند. پنج زبان بزرگ رومی بر پایه شمار سخنگویان بومی اسپانیایی (۴۸۰ میلیون)، پرتغالی (۲۵۵ میلیون)، فرانسوی (۷۷ میلیون), ایتالیایی (۶۵ میلیون) و رومانیایی (۲۴ میلیون) هستند. در میان زبانهای بزرگ ایتالیایی بیش از همه به لاتین نزدیک است و پس از آن به ترتیب اسپانیایی، رومانیایی، پرتغالی و در آخر فرانسوی هستند. با در نظر گرفتن همه زبانهای رومی، از جمله زبانهای محلی، به نظر میرسد که ساردنیایی کمترین تفاوت را با لاتین دارد.[3][4][5] با این حال همه زبانهای رومی به یکدیگر نزدیکترند تا به لاتین کلاسیک.
رومی | |
---|---|
پراکنش: | در اصل در جنوب، غرب و شرق اروپا؛ امروزه در سرتاسر قاره آمریکا، بخشهایی از آفریقا آفریقا، جنوب شرق آسیا و اقیانوسیه نیز پراکندهاست |
تبار: | هندواروپایی
|
زیرگروهها: |
آفریقایی †
پانونی †
بریتانیایی †
|
ایزو ۲–۶۳۹ / ۵ | roa |
زبان شناسی | 51- (phylozone) |
گلاتولوگ | roma1334[1] |
گونههای نخستین | |
زبان رسمی
یکی از زبانهای رسمی
زبان دوم یا فرهنگی | |
زبانهای رومی در اروپا |
بیش از ۹۰۰ میلیون نفر سخنگوی زبانهای رومی در سرتاسر جهان، بیشتر در قاره آمریکا، اروپا و بخشهایی از آفریقا موجودند. زبانهای رومی بزرگتر بهعنوان زبان میانجی نیز در میان سخنگویان غیربومی کاربرد زیادی دارند.[6] این به خصوص در مورد فرانسوی که در غرب و مرکز آفریقا، ماداگاسکار، موریس، سیشل، اتحاد قمر، جیبوتی، لبنان و شمال آفریقا (به جز مصر که در آنجا زبان اقلیت است)، صادق است.
از آنجا که اختصاص دستههای قاطع به پدیدهای مانند زبان، که گاه بهصورت زنجیره گویشی وجود دارد، دشوار است، برآورد شمار زبانهای رومی نوین متفاوت است. دالبی با در نظر گرفتن فهم متقابل، ۲۳ زبان رومی را برمیشمرد.[7] در زیر آن زبانها و زبانهای اضافی کنونی، و زنده آورده شدهاست. (به جز دالماسیایی که مردهاست):
- ایبرو-رومی: پرتغالی، گالیسی، میراندی، آستوری، لئونی، اسپانیایی، آراگونی، لادینو؛
- اکسیتانو-رومی: کاتالان/والنسیایی، اکسیتان، گاسکون؛
- گالی-رومی: فرانسوی/اوییل، آرپیتان؛
- رتی-رومی: رومانش، لادین، فریولی؛
- گالی-ایتالی: پیدمونتی، لیگوری، لومبارد، امیلیانو-رومانیولو؛
- ایتالی-دالماسیایی: ایتالیایی، توسکانی، رومانسکو، کرسی، ساساری، سیسیلی، ناپولی، دالماسیایی (منقرض در ۱۸۹۸)، ونتی، ایستریوت؛
- ساردنیایی؛
- رومی شرقی: رومانیایی، ایسترو-رومانی، مگلنو رومانی، آرومانی.