اسطورهشناسی ایرانی
مجموعه داستانها و افسانههای کهن ایرانی / From Wikipedia, the free encyclopedia
اسطورهشناسی ایرانی یا افسانههای ایران مجموعهٔ افسانههای ایرانیهاست. بیشتر این افسانهها ریشهٔ آریایی (هندوایرانی) دارند و تا میزان بسیار بالایی میان اقوام ایرانی و هندی مشترکاند. افسانههای ایران از یک اصل و منشأ آریایی مشتق شده و تفاوتهای محیطی ایران و هند و نیز فرهنگ متفاوت بومیان ایران و آریاییان ایرانی مهاجرتکرده به هند، تفاوتهایی را میان اساطیر هندی و ایرانی موجب شدهاست. آنچه از اساطیر کهن ایرانی امروزه باقی ماندهاست، بیشتر به اوستا بازمیگردد. در آغاز هزارهٔ یکم پیش از میلاد، زرتشت اصلاحاتی را در عقاید و در پی آن اساطیر ایرانی پدیدآورد. با وجود این، در قسمتهای متأخر اوستا، مانند یشتها، عقاید و باورهای پیش از زرتشت ایرانیان وارد دین شده که بهعنوان منشأ و منبع شناخت اساطیر ایرانی به کار میرود. این اساطیر مبتنی بر دوبنگرایی و مظاهر خوب و بد است و تاریخ روایی خاصی دارد که از تاریخ ثبتشدهٔ سرزمین ایران متفاوت است. اساطیر ایران، بهجز اساطیر منعکسشده در اوستای متاخر، بهصورت محدود در سنگنبشتههای فارسی باستان و متون غیر ایرانی بهویژه یونانی آمدهاست. همچنین ایرانیان اساطیر متفاوت، اما همریشهٔ، دیگری با اساطیر اوستایی داشتهاند که شامل اساطیر مانوی و زروانی و مهرپرستی میشود. تاریخ اساطیری ایران نیز از دورهٔ اشکانیان و سپس ساسانیان ثبت و بعدها به فارسی و عربی ترجمه شد. شاهنامهٔ فردوسی مهمترین منبع شناخت تاریخ اساطیری ایران است.