یهوه
پروردگار یهودیان / From Wikipedia, the free encyclopedia
یَهْوه یا یِهُوه (به عبری: יהוה) خدای ملی پادشاهی اسرائیل و بعد از سقوط آن، خدای ملی پادشاهیهای شمالی اسرائیل و یهودا بود.[1] ریشههای این خدا حداقل به اوایل عصر آهن و اواخر عصر برنز میرسد.[2] یهوه در قدیمیترین بخشهای تَنَخ—مجموعهٔ متون مقدس یهودیان—خدای جنگ و طوفان است[3] که سپاه آسمانی را در جنگ با دشمنان اسرائیل فرماندهی میکند؛[4] در آن زمان بنیاسرائیل یهوه را در کنار خدایان و ایزدبانوان کنعانی دیگر، از جمله ال، اشیره و بعل پرستش میکردند[5] اما در قرون نهم تا ششم قبل از میلاد، ال و یهوه با هم ترکیب شدند و القاب ال، مثل ال شدای، تنها به یهوه گفته شد[6] و خدایان دیگر مانند بعل و اشیره در دین پرستش یهوه ادغام شدند.[7]
از قرن ۹ تا قرن ۶ قبل از میلاد، یهوهپرستی خود را از ریشههای کنعانیاش جدا کرد و یهوه به خدای اصلی پادشاهی اسرائیل و بعد از آن به خدای اصلی پادشاهیهای شمالی اسرائیل و یهودا تبدیل شد؛[8] در آن دوران دربار سلطنتی و معبد اورشلیم یهوه را به عنوان خدای تمام هستی تبلیغ میکردند و تمام صفات مثبت خدایان دیگر را به او نسبت میدادند.[9][10] تا زمان پایان اسارت یهودیان در بابل، آنان موجودیت خدایان خارجی را انکار کرده بودند و یهوه خالق و تنها خدای واقعی جهان محسوب میشد.[10]
در دوره معبد دوم (۵۱۶ قبل از میلاد–۷۰ میلادی)، نام بردن از یهوه در فضای عمومی به تابو تبدیل شد[11] و یهودیان او را با لغاتی چون «آدونای» (אֲדֹנָי، خداوند) یاد میکردند. تا زمان نابودی معبد در سال ۷۰ میلادی، تلفظ اصلی یهوه فراموش شده بود.[12] خارج از یهودیت، از یهوه در متون جادویی یونانی-رومی،[13] اغلب تحت عناوینی چون آیائو، آدونای، صبایوت و الوای، یاد شدهاست.[14]