مقدمهای بر ویروس
From Wikipedia, the free encyclopedia
ویروس (به فرانسوی: virus) یک عامل بیولوژیکی است که در سلولهای میزبانهای زنده تولید مثل میکند. برخلاف اکثر موجودات زنده، ویروسها توانایی تقسیم شدن ندارند. هنگام آلودگی با ویروس، سلول میزبان مجبور میشود هزاران نسخهٔ مشابه از ویروس اصلی را با سرعت زیاد تولید کند. ویروسهای جدید در سلول میزبان آلوده جمع میشوند اما برخلاف عوامل عفونی سادهتر، ویروسها دارای ژنهایی هستند که به آنها توانایی جهش و تکامل را میدهد. تا کنون بیش از ۵۰۰۰ گونه ویروس کشف شدهاست.[1]
منشأ ویروسها مشخص نیست: بعضی از آنها ممکن است از پلاسمیدها (قطعات دیانای که میتوانند بین سلولهای مختلف جابجا شوند) تکامل یافته باشند، در حالی که برخی دیگر ممکن است از باکتریها تکامل یافته باشند. هر ویروس از دو یا سه بخش تشکیل شدهاست: بخش اول ژن است که از دیانای یا آرانای ساخته شدهاست که مولکولهای طولانی و دارای اطلاعات ژنتیکی هستند. بخش دوم یک لایهٔ پروتئینی است که از ژنها محافظت میکند. برخی از ویروسها لایهای از جنس لیپید دارند که پوشش پروتئینی را احاطه کرده و در ترکیب با گیرندههای خاص، برای ورود به سلول میزبان جدید استفاده میشود. شکل ویروسها از سادهٔ مارپیچی و بیستوجهی تا ساختارهای پیچیدهتر را شامل میشود. اندازهٔ ویروسها از ۲۰ تا ۳۰۰ نانومتر است که یعنی ۳۳٬۰۰۰ تا ۵۰۰٬۰۰۰ عدد ویروس در کنار در یک سانتیمتر (۰٫۳۹ اینچ) جا میگیرند.
ویروسها از راههای مختلفی گسترش مییابند. بسیاری از ویروسها برای گونهٔ میزبان یا بافتی که به آن حمله میکنند اختصاص یافتهاند. هر گونه ویروس برای تکثیر به یک روش خاص متکی است. ویروسهای گیاهی اغلب توسط حشرات و ارگانیسمهای دیگر، که به عنوان ناقل شناخته میشوند، از گیاهی به گیاهی دیگر پخش میشوند. برخی از ویروسهای حیوانی از جمله ویروسهای انسانی با قرار گرفتن میزبان در معرض مایعات آلوده بدن گسترش مییابند. ویروسهایی مانند آنفلوانزا هنگام سرفه یا عطسه، توسط قطرات رطوبت از طریق هوا پخش میشوند. ویروسهایی مانند نوروویروس از طریق چرخهٔ مدفوعی دهانی که شامل آلودگی دست، غذا و آب است، منتقل میشوند. روتاویروس اغلب از طریق تماس مستقیم با کودکان آلوده منتقل میشود. ویروس نقص ایمنی انسانی (اچآیوی) توسط مایعات بدن منتقل شده و مثلاً در طول رابطه جنسی منتقل میشود. برخی دیگر، مانند ویروس تب دنگی، توسط حشرات خونخوار پخش میشوند.
عفونتهای ویروسی میتوانند باعث ایجاد بیماری در انسانها، حیوانات و حتی گیاهان شوند. با این حال، آنها معمولاً توسط سیستم ایمنی بدن از بین میروند و ایمنی مادام العمر علیه آنها در بدن میزبان ایجاد میشود. آنتیبیوتیکها هیچ تأثیری روی ویروسها ندارند، اما داروهای ضد ویروسی برای درمان عفونتهای ویروسی تهدید کننده زندگی تولید شدهاند. واکسنهایی که ایمنی طولانیمدت یا مادام العمر ایجاد میکنند میتوانند از برخی عفونتهای ویروسی جلوگیری کنند.