قبچاقها
From Wikipedia, the free encyclopedia
قبچاق یا قپچاق یا قفجاق نام گروهی از کوچنشینان تُرک بود.[1][2] خاستگاه اصلی آنان احتمالاً در خانات کیمک بود. سپس از حدود ۱۰۳۰ تا ۱۲۳۷ میلادی -یعنی تا زمان حمله مغول- در دشت قبچاق مستقر شدند. نقش اینان در بخشی از تاریخ روس، خوارزم، آنسوی قفقاز، روم شرقی، مجارستان، جهان اسلام و چین تحت استیلای دودمان یوآن حیاتی بودهاست. ترکان قبچاق بر اساس اسناد تاریخی دارای موهای بور و سرخ و چشمان آبی و سبز بودهاند.[3]
در آثار اسلامی تا سدههای نهم و دهم میلادی از نام قبچاق اثری نیست. در دههٔ ۱۰۳۰ میلادی تعدادی از قبچاقها در خدمت خوارزمشاهیان بودند و گروهی از ایشان نیز به مرزهای خوارزمشاه میتاختند. حرکت آنان به سوی جلگه پونتیک سبب فشار پچنگها و غزان به مرزهای روم شرقی و ایران میشد.
دین نخستین آنان شمنباوری بوده و تا پیش از استیلای مغول اسلام و مسیحیت هم میان گروهی از ایشان راه یافتهبود. چغری بیگ در دههٔ ۱۰۴۰ میلادی یک امیر قبچاق را در خوارزم به اسلام گروانده بود. اتحاد قبیلهای قبچاقها شامل عناصر ترک و مغول و ایرانی بود.
میان سالهای ۱۲۱۷ تا ۱۲۳۷ میلادی مغولها دشت قبچاق را تسخیر کردند. گروهی از قبچاقها به نام کوتن[4] به مجارستان گریختند. قبچاقها بازمانده به مرور در مغولها حلشدند. بعدها در زمان جنگهای میان تیمور لنگ و تقتامیش در ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۰ میلادی، بازمانده قبچاقها و قبچاقهای مغولشده تجدید سازمان قبیلهای یافتند. سپس در آینده اینان به نیروی اصلی اردوی نوقای ادیگو تبدیل شدند.