فهرست برندگان جایزه نوبل شیمی
From Wikipedia, the free encyclopedia
جایزهٔ نوبل شیمی (به سوئدی: Nobelpriset i kemi) هر ساله توسط فرهنگستان پادشاهی علوم سوئد به دانشمندان در زمینههای مختلف شیمی تعلق میگیرد. این یکی از پنج جایزهٔ نوبل است که در سال ۱۸۹۵ توسط آلفرد نوبل برای مشارکتهای برجسته در زمینههای فیزیک، شیمی، ادبیات، صلح، اقتصاد، و فیزیولوژی یا پزشکی اهدا میشود.[1] این جایزه توسط بنیاد نوبل اداره میشود و توسط یک کمیته که متشکل از پنج عضو منتخب آکادمی علوم سلطنتی سوئد هستند به برندگان اعطا میشود.[2] اولین جایزهٔ نوبل در شیمی در سال ۱۹۰۱ به یاکوبوس هنریکوس وانتهوف از هلند اهدا شد. هر جایزه شامل یک مدال، یک دیپلم افتخار و جایزهای نقدی است که در طول سالهای مختلف مقدار آن متفاوت بودهاست.[3] مقدار جایزهٔ یاکوبوس هنریکوس وانتهوف، ۱۵۰۷۸۲ کرون بود که در دسامبر ۲۰۰۷ برابر با ۷٬۷۳۱٬۰۰۴ کرون است. در سال ۲۰۰۸، این جایزه به اسامو شیمومورا، مارتین کلایف و راجر تسین که مقدار آن ۱۰٬۰۰۰٬۰۰۰ کرون سوئد (اندکی بیش از ۱ میلیون یورو، یا ۱٬۴ میلیون دلار) بود اهدا شد.[4][5] این جایزه سالانه در استکهلم در تاریخ ۱۰ دسامبر برابر با سالگرد مرگ نوبل به برندگان اهدا میشود.[6] تاکنون این جایزه ۲۵ بار به افرادی اهدا شدهاست که در زمینه شیمی آلی مشارکت داشتهاند که بیش از هر زمینهای در شیمی است.[7] دو برندهٔ جایزهٔ نوبل شیمی ریچارد کوهن (۱۹۳۸) و آدولف فریدریش بوتنانت (۱۹۳۹) از آلمان تنها افرادی بودهاند که موفق به دریافت جایزه خود توسط دولتشان نشدهاند. فردریک سانگر (سالهای ۱۹۵۸ و ۱۹۸۰) و کارل شارپلس (سالهای ۲۰۰۱ و ۲۰۲۲) تنها افرادی هستند که دوبار موفق به دریافت این جایزه شدهاند. همچنین، از میان افرادی که موفق به دریافت جایزه نوبل شیمی شدهاند دو نفر موفق به کسب یک جایزه نوبل دیگر در زمینهای متفاوت شدهاند که آن دو نفر ماری کوری (فیزیک در سال ۱۹۰۳، شیمی در سال ۱۹۱۱) و لینوس کارل پاولینگ (شیمی در سال ۱۹۵۴، صلح در سال ۱۹۶۲)بودهاند.[8] ماری کوری (۱۹۱۱)، ایرن ژولیو کوری (۱۹۳۵)، دوروتی هاجکین (۱۹۶۴)، عادا یونات (۲۰۰۹) و فرانسیس آرنولد (۲۰۱۸) پنج زنی بودهاند که موفق به دریافت نوبل شیمی شدهاند. از سال ۱۹۰۱ تا سال ۲۰۱۲ این جایزه به ۱۶۲ اهدا شدهاست. جایزهٔ نوبل شیمی در سالهای ۱۹۱۶، ۱۹۱۷، ۱۹۱۹٬۱۹۲۴، ۱۹۳۳، ۱۹۴۰، ۱۹۴۱، و ۱۹۴۲ به هیچ فردی اعطا نشد.[9][10][11][12][13][14][15][16]