خدمت وظیفه عمومی
From Wikipedia, the free encyclopedia
خدمت وظیفه عمومی که به آن بهطور عام خدمت سربازی یا سربازی اجباری یا خدمت نظام وظیفه نیز گفته میشود، اصطلاحی است برای اشاره به دورهٔ نظامی که توسط نظام حاکم برای شهروندان برقرار میشود. این اصطلاح بیشتر در ادبیات سیاسی دولتهایی استفاده میشود که خواستار بهکارگیری شهروندان در نیروهای مسلح هستند. این دوره را با نامهای مختلفی میشناسند؛ برای نمونه آخرین برنامه خدمت وظیفهٔ عمومی که در ایالات متحده انجام شد، با اصطلاح «فراخوان» شهرت یافت. برخی کشورها، خدمت سربازی را داوطلبانه و اختیاری کردهاند. این کشورها از سرباز اجباری به کار نمیگیرند و به جای آن از ارتش حرفهای استفاده میکنند. با این حال برخی از این کشورها احتمال استفاده از نیروهای وظیفه را بهطور کلی نفی نکرده و آن را موکول به شرایط جنگی یا بحرانی میکنند.
خدمت وظیفه عمومی به دلایل مختلفی، از جمله مخالفت آگاهانه با مشارکت نظامی به دلایل مذهبی یا فلسفی، بحثبرانگیز است. اعتراض سیاسی، به عنوان مثال به خدمت برای یک دولت منفور یا جنگ غیر محبوب؛ تبعیض جنسیتی (به این معنا که از نظر تاریخی فقط مردان مشمول این خدمت بودهاند) نمونههای از این مخالفتها هستند. اعتراضهای ایدئولوژیک نیز شامل مخالفتها بودهاست. (برای مثال، به دلیل نقض حقوق فردی یک انسان) سربازان وظیفه ممکن است گاهی با ترک کشور[4] یا دادن درخواست پناهندگی به کشوری دیگر از خدمت فرار کنند. برخی از ساختارهای دولتی گزینشی این نگرشها را با ارائه خدمات جایگزین خارج از نقشهای عملیاتی رزمی یا حتی خدمت خارج از ارتش، مانند Siviilipalvelus (خدمات دولتی جایگزین) در فنلاند، Zivildienst (خدمات عمومی اجباری) در اتریش، آلمان و سوئیس بهبود دادهاند. چندین کشور سربازان مرد را نه تنها برای نیروهای مسلح، بلکه برای آژانسهای شبهنظامی نیز به خدمت میگیرند، که فقط به خدمات محلی پلیس-مانند نیروهای محلی، گارد مرزی یا وظایف امداد و نجات غیر جنگی مانند دفاع غیرنظامی اختصاص دارد.
تا سال ۲۰۲۲ میلادی، بسیاری از کشورها دیگر از خدمت سربازی اجباری و وظیفه عمومی اجباری استفاده نمیکنند و در عوض به ارتشهای حرفهای با داوطلبان اختیاری متکی هستند. با این حال، توانایی تکیه بر چنین ترتیبی، درجاتی از پیشبینی پذیری را با توجه به الزامات جنگ و دامنه خصومتها پیشبینی میکند؛ بنابراین، بسیاری از کشورهایی که خدمت اجباری را لغو کردهاند، همچنان این اختیار را برای از سرگیری خدمت اجباری در زمان جنگ یا زمان بحران محفوظ میدارند.[5] کشورهای درگیر در جنگها یا کشورهای دارای رقابتهای بینالمللی به احتمال زیاد خدمت و سربازی اجباری را اجرا میکنند و دموکراسیها کمتر از خودکامگیها امکان اجرای خدمت اجباری را دارند.[6] به استثنای چند مورد، مانند سنگاپور و مصر، مستعمرات سابق بریتانیا کمتر احتمال دارد که سربازی اجباری داشته باشند، زیرا آنها تحت تأثیر هنجارهای بریتانیایی ضد سربازی اجباری بودهاند که تاریخ و ریشه آن را میتوان در جنگهای داخلی انگلیس یافت. بریتانیا خدمت اجباری را در سال ۱۹۶۰ میلادی لغو کرد.[6] قوانین خدمت وظیفه عمومی و معافیت از خدمت وظیفه عمومی در ایران، برخلاف بسیاری از کشورهای دیگر بسیار سفت و سخت و اجباریست.
رضا شاه در سال1304شمسی قانون نظام وظیفه عمومی را به تصویب رساند