جنگ اول قرهباغ
درگیری مسلحانهای که در اواخر دهه ۱۹۸۰ تا مه ۱۹۹۴ اتفاق افتاد / From Wikipedia, the free encyclopedia
جنگ قرهباغ (به ترکی آذربایجانی: Qarabağ müharibəsi)(و به ارمنی: Արցախյան ազատամարտ جنگ آزادیبخش آرتساخ) جنگی بود که از فوریه ۱۹۸۸ تا مارس ۱۹۹۴ در ناحیه قرهباغ، واقع در جنوب غربی جمهوری آذربایجان، بین جمهوری آذربایجان و اکثریت[27][28][29][30]ارمنی ساکن با پشتیبانی ارمنستان رخ داد. با بالا گرفتن درگیری، هرکدام از طرفین سعی در پاکسازی قومی مناطق تحت تصرف خود از قومیّت دیگر کردند.[31][32]
جنگ قرهباغ | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
بخشی از مناقشه قرهباغ | |||||||||
طبق گردش عقربههای ساعت از بالا و چپ: بقایای نفربر زرهی آذربایجانی، آوارگان آذری در جمهوری آذربایجان که از مناطق تحت تسلط ارمنیها گریختهاند، تانک تی-۷۲ ارمنی به عنوان بنای یادبود در حومه استپاناکرت، سربازان جمهوری قرهباغ | |||||||||
| |||||||||
طرفهای درگیر | |||||||||
۱۹۸۸–۱۹۹۱ استان خودمختار قرهباغ کوهستانی (در شوروی سابق) جمهوری سوسیالیستی ارمنستان شوروی شبهنظامیان ارمنی (فدراسیون انقلابی ارمنی)[3] |
۱۹۸۸–۱۹۹۱ جمهوری سوسیالیستی شوروی آذربایجان جبهه خلق آذربایجان اتحاد جماهیر شوروی[4][5][6] | ||||||||
۱۹۹۱–۱۹۹۴ |
۱۹۹۱–۱۹۹۴
کمک تسلیحاتی: | ||||||||
فرماندهان و رهبران | |||||||||
لوون تر-پتروسیان وازگن سارکیسیان گورگن دالیبالتایان وازگن مانوکیان نورات تر-گریگوریانتس سرژ سارگسیان روبرت کوچاریان سامول بابایان مونته ملکونیان † آرکادی تر-تادوسیان سیران اوهانیان کریستاپور ایوانیان |
ایاز مطلباف ابوالفضل ایلچیبیگ حیدر علیاف اسکندر حمیداف صورت حسیناف صفرابییف رحیم قاضیاف تورگوت اوزال سلیمان دمیرل شامل باسایف[11] گلبدین حکمتیار[10] | ||||||||
قوا | |||||||||
۲۰٬۰۰۰ نفر نیروهای جمهوری قرهباغ شامل ۸۰۰۰ نفر از ارمنستان[18] |
جمعاً ۶۴۰۰۰ مجاهدین افغان: ۱٬۰۰۰–۳٬۰۰۰[10][19] شبهنظامیان چچن: ۳۰۰[19] ۳۵۰ نفر افسر و هزاران نفر داوطلب ترکیهای[20] شامل ۲۰۰ نفر عضو گروه گرگهای خاکستری[21] | ||||||||
تلفات و خسارات | |||||||||
کشتهشدگان: ۶٬۰۰۰–۵٬۸۵۶[16][22] زخمیها:۲۰٬۰۰۰[23] مفقودان:۱۹۶[22] |
کشتهشدگان: ۲۰٬۰۰۰–۳۰٬۰۰۰[16][22] زخمیها:۵۰٬۰۰۰ [16]مفقودان:۴٬۲۱۰[24] | ||||||||
کشتهشدگان غیرنظامی:
مفقودان غیرنظامی:
آوارگان:
|
در نتیجه جنگ قرهباغ بیش از ۳۵ هزار نفر کشته شدند و بیش از ۸۰۰ هزار نفر در نواحی مورد مناقشه، آواره و مجبور به جلای وطن شدند. برای برقراری صلح دائمی و فراگیر در منطقه کوششهای متعددی به عمل آمد و طرحهای صلح مختلفی ارائه گردیده است ولی هیچیک به نتیجه عینی و مورد انتظار نرسید و وضعیت حاکم بر منطقه همچنان نه جنگ و نه صلح است.[33]
بحران قرهباغ موجب قطع روابط دیپلماتیک جمهوری آذربایجان و ترکیه با ارمنستان،[34] انسداد مرزها و شرایط جدید و شکنندهای را در فضای منطقه قفقاز جنوبی حاکم نمود. حضور و نقش آفرینی بازیگرانی نظیر ایران، ترکیه، روسیه، آمریکا، فرانسه، سازمان امنیت و همکاری اروپا و شورای امنیت سازمان ملل متحد در روند تحولات قرهباغ موجب شد این بحران ابعاد منطقهای و بینالمللی به خود گیرد.[34]
پس از اعلام آتشبس در ۲۴ دسامبر ۱۹۹۴ میلادی شورای عالی قرهباغ روبرت کوچاریان را به عنوان نخستین رئیسجمهور قرهباغ انتخاب نمود و در ۳۰ آوریل ۱۹۹۵ میلادی دومین دوره انتخابات پارلمانی قرهباغ برگزار شد. نخستین دوره انتخابات در ۲۸ دسامبر سال ۱۹۹۱ میلادی صورت گرفت.[35]