اورشلیم
پایتخت بالفعل اسرائیل / From Wikipedia, the free encyclopedia
اورشَلیم (به عبری: ירושלים با تلفظ «یِروشَلاییم» Yerushaláyim، به عربی: أورشلیم القُدس) یا بَیْتالمُقدَّس یا قُدس (به عربی: القُدس)، از قدیمیترین شهرهای جهان[2] در دامنه جبال الخلیل و نیز پایتخت بالفعل اسرائیل است که به صورت قانونی، بخش غربی آن، متعلق به اسرائیل و بخش شرقی آن که در اشغال اسرائیل است، به دولت فلسطین تعلق دارد اما از لحاظ بینالمللی، این شهر، به صورت گسترده، به عنوان پایتخت اسرائیل یا فلسطین، به رسمیت شناخته نشده است. بخش باستانی این شهر، به دلیل وجود بناهای تاریخی-مذهبی مهم، از نظر ادیان ابراهیمی یهودیت، مسیحیت و اسلام، مقدّس، دانسته میشود. جمعیت اورشلیم در سال ۲۰۲۲، بیش از ۹۸۰٬۰۰۰ نفر[3] و مساحت آن، ۱۲۵٫۱ کیلومترمربع میباشد.
اورشَلیم/بیتالمقدّس
در عبری: יְרוּשָׁלַיִם در عربی: أورشلیم القدس (اسرائیل) در عربی: القُدس (فلسطین) | |
---|---|
نمایی از قسمت قدیمی و تاریخی شهر اورشلیم | |
لقب(ها): عربی: (به عربی: بَيْتُ المَقْدِس) (بیتالمقدس) عبری: اِر ها-کُدِش (شهر مقدس) | |
مختصات: ۳۱°۴۷′ شمالی ۳۵°۱۳′ شرقی | |
کشور | فلسطین، اسرائیل (مورد مناقشه) |
ادارهکننده | اسرائیل |
استان فلسطینی | قدس |
ناحیهٔ اسرائیلی | اورشلیم |
مدیریت | |
• شهردار فلسطینی اسرائیلی | زکی غول نیر بارکات |
مساحت | |
• شهر (فلسطین/اسرائیل) | ۱۲۵٫۲ کیلومتر مربع (۴۸٫۳ مایل مربع) |
• کلانشهری | ۶۵۲ کیلومتر مربع (۲۵۲ مایل مربع) |
بلندی | ۷۵۰ متر (۲۴۶۰ پا) |
جمعیت (۲۰۲۲) | |
• شهر (فلسطین/اسرائیل) | ۹۸۱٬۷۱۱ |
• شهری | ۱٬۰۲۹٬۳۰۰ |
• کلانشهری | ۱٬۲۵۳٬۹۰۰ |
منطقه زمانی | یوتیسی ۲+ (IST) |
• تابستانی (DST) | یوتیسی ۳+ (IDT) |
پیششماره(های) تلفن | ۰۲ ۹۷۲ |
وبگاه | |
جامعهٔ جهانی از جمله یونسکو و شورای امنیت سازمان ملل متحد شرق بیتالمقدس (قدس شرقی) را متعلق به کشور فلسطین میداند که هماکنون در اشغال اسرائیل قرار دارد.[1] |
اورشلیم یکی از چهار شهر مقدس یهودیان محسوب میشود و در کنار شهرهای صفاد، حبرون و طبریه، محل سکونت بسیاری از دانشمندان مذهبی یهودی بوده است.[4] این شهر مقدسترین شهر در مسیحیت محسوب میشود. همچنین به دلیل قرار داشتن مسجدالاقصی قبلهٔ نخست مسلمانان در آنجا، بیتالمقدس همچون مکه و مدینه، از شهرهای مقدس مسلمانان است.
در طول تاریخ، اورشلیم دست کم دو بار تخریب، ۲۳ بار محاصره، ۴۴ بار مورد تصرف و بازپسگیری و ۵۲ بار مورد هجوم قرار گرفته است.[5] بخشی از شهر موسوم به شهر داوود نخستین نشانههای سکونت در هزاره چهارم (پیش از میلاد) را بهصورت اردوگاههای چادرنشینان نشان میدهد.[6] در دوران بنیاسرائیل، ساختوسازهای عمده در سده ۹ (پیش از میلاد) (عصر آهن) آغاز شده، و در سده ۸ (پیش از میلاد) شهر به مرکز دینی و اداری پادشاهی یهودا تبدیل شد.[7] در سال ۱۵۳۸ میلادی، دیوارهای شهر برای واپسین بار توسط سلیمان یکم بازسازی شد. امروزه، این دیوارها محدودهٔ شهر باستانی را که بهطور تاریخی به چهار بخش ارمنی، مسیحی، یهودی و مسلماننشین تقسیم میشود، مشخص میکنند.[8] در سال ۱۹۸۱ شهر باستانی بهعنوان میراث جهانی یونسکو ثبت شده و امروزه در فهرست میراث جهانی در معرض خطر قرار دارد.[9] در سال ۲۰۱۵، اورشلیم جمعیتی در حدود ۸۵۰ هزار نفر، شامل ۲۰۰ هزار اسراییلی یهودی سکولار، ۳۵۰ هزار یهودی حریدی و ۳۰۰ هزار فلسطینی داشته است.[10] در سال ۲۰۱۶، جمعیت شهر در حدود ۸۸۲۷۰۰ نفر بوده است که از این تعداد ۵۳۶۶۰۰ نفر (۶۰٫۸ درصد) یهودی، ۳۱۹۸۰۰ نفر (۳۶٫۲ درصد) مسلمان، ۱۵۸۰۰ نقر (۱٫۸ درصد) مسیحی و ۱۰۳۰۰ نفر (۱٫۲ درصد) نامشخص بودهاند.[11]
بر اساس تنخ، داوود با غلبه بر یبوسیان شهر را فتح کرده و آن را پایتخت پادشاهی اسرائیل قرار داد و فرزند او سلیمان نخستین پرستشگاه اورشلیم را بنا نهاد. لقب شهر مقدس احتمالاً پس از ساخت معبد دوم اورشلیم مطرح شده است.[12] تقدس اورشلیم در مسیحیت، علاوه بر اینکه در هفتادگانی تأکید شده،[13] در عهد جدید نیز بهواسطهٔ نقل تصلیب عیسی مورد تأکید مجدد قرار گرفته است. در اسلام، اورشلیم پس از مکه و مدینه سومین شهر مقدس شمرده میشود.[14][15] بنا بر روایات اسلامی، در سال ۶۱۰ میلادی اورشلیم نخستین قبله مسلمانان شده[16] و ده سال بعد محمد از آنجا به معراج رفته است.[17][18] در نتیجه، به رغم مساحت ۰٫۹ کیلومتر مربعی، شهر باستانی محل قرارگیری بسیاری از بناهای مهم مذهبی از جمله کوه معبد شامل دیوار ندبه، قبةالصخره و مسجدالاقصی و همچنین کلیسای مقبره مقدس است.
امروزه وضعیت اورشلیم یکی از مسائل اساسی در منازعه فلسطین-اسرائیل بهشمار میرود. در طول جنگ اعراب و اسرائیل در ۱۹۴۸، اورشلیم غربی جزو مناطق تصرف شده توسط اسرائیل بود، در حالی که اورشلیم شرقی، شامل شهر باستانی، توسط اردن تصرف و ضمیمه خاک آن کشور شد. اسرائیل بخش شرقی را در طی جنگ ششروزه ۱۹۶۷ تصرف کرده و آن را به همراه مناطق اطراف، ضمیمه اورشلیم کرد. بر مبنای قانون اساسی اسرائیل، اورشلیم پایتخت تقسیمناپذیر کشور برشمرده میشود. تمامی دستگاههای اجرایی دولت اسرائیل، از جمله کنست (پارلمان اسرائیل)، اقامتگاه نخستوزیر و رئیسجمهور و دادگاه عالی در اورشلیم قرار دارند. با وجود اینکه جامعه بینالمللی الحاق اورشلیم شرقی را غیرقانونی دانسته و اورشلیم شرقی را منطقهٔ فلسطینی اشغالشده توسط اسرائیل در نظر میگیرد،[19][20][21][22] اسرائیل دست بالا را در حاکمیت بر اورشلیم غربی دارد.[23][24]