اقیانوس
پیکرهٔ بزرگی از آب شور / From Wikipedia, the free encyclopedia
اُقیانوس یا زِراه در سیارهٔ زمین، به پیکرههای بزرگی از آبهای شور گفته میشود که جزوی از مجموعه آبهای کرهٔ زمین است و مرز آبی میان چند خشکی بزرگ کرهٔ زمین را میسازد.[1]
این واژه گاهی به بخشهای بزرگی از آنچه اقیانوس جهانی خوانده میشود، گفته میشود. واژهٔ دریا و اقیانوس گاهی به جای هم به کار برده میشوند اما دریا پیکرهای از آبهای شور است (غالباً بخشی از اقیانوس جهانی) که به خشکیها نزدیک است.[2]
اقیانوس زمین، بزرگترین اقیانوس سطحی تأیید شدهٔ سیارههای قابل رویت است. تقریباً ۷۵ درصد از سطح کرهٔ زمین (که مساحتی حدود ۳۶۱ میلیون کیلومتر مربع را شامل میشود) را آبهای شور پوشاندهاند که بهطور کلی به چند اقیانوس و چندین دریا تقسیم میشوند. حجم کلی اقیانوسها حدود ۱٫۳ میلیارد کیلومتر مکعب[3] با عمق متوسط ۳٬۷۹۰ متر است. در اقیانوسها حدود ۲۳۰٬۰۰۰ گونهٔ جانوری شناختهشده وجود دارد؛ البته بخش عمدهای از ژرفای اقیانوسها کشف نشده برجای مانده و برآورد میشود که بیش از دو میلیون گونهٔ جانوری آبزی وجود داشته باشد، البته همۀ دیگر جانداران کشف نشده تنها در ۳٪ از کل آبهایی است که در اعماق بستر خاکستری دریا وجود دارند و نزدیک به ۹۷٪ تمامی اقیانوسها با مقیاس دقیق یا شبیه کشف و ثبت شده است.[4] خاستگاه اقیانوسهای زمین ناشناخته مانده است، البته دانشمندان برآنند که نخستین بار در دوران هادئن تشکیل یافته و ممکن است که منشأیی برای آغاز حیات در روی زمین بوده باشند. بیش از نیمی از این اقیانوسها دارای ژرفای نزدیک به ۳٬۰۰۰ متر (۹٬۸۰۰ فوت) هستند. میزان شوری آب اقیانوسها غلظتی حدود ۳۵ نقطه از هزار را دارا هستند و در نزدیکی دریاها این غلظت شوری به میزان ۳۰ الی ۳۸ نقطه تغییر پیدا میکند.
آب همهٔ اقیانوسها شور است و علت آن ورود آب رودخانهها به آنها است. بخشی از این آبها هنگامی که در رودها جریان دارند از سنگهای بستر رودها نمک در خود حل میکنند. اما این نمک کند چندان نیست که آب رودها شورمزه شود، ولی همین رودها میلیونها سال است که نمک به اقیانوسها میبرند و در تمام این سالها مقداری از آب اقیانوس بخار شده و نمک به جای گذارده و قرن به قرن آب اقیانوسها شورتر شده است. در اقیانوسها کانیهای دیگر هم وجود دارد و برخی برآوردها حاکی از وجود ۸۳۰ میلیون تن طلا در اقیانوس جهانی است که بهرهبرداری از این کانیها البته با دشواری زیادی روبروست. حجم مواد غذایی به دست آمده از اقیانوسها بسیار زیاد است که بیشتر آن را ماهیها تشکیل میدهند و میگو و خرچنگ و صدفماهی خوراکی نیز از آن جمله هستند. روغن نهنگ، اسفنج، و مروارید از دیگر کالاهای به دست آمده از اقیانوسها است.[5]
در اقیانوسها رودهای بسیار عظیم وجود دارند که به آنها جریان دریایی میگویند. برخی از این جریانها گرم و بعضی سردند. این جریانها بر آب و هوای سرزمینهای پیرامون تأثیر بسیاری دارند. امروزه اقیانوسها و دریاهای جهان شاهراههای بسیار عظیمی بهشمار میروند و در سراسر این آبها کشتیهای باری و مسافری پیوسته کالا و مسافر حمل و نقل میکنند.[6]
اقیانوسهای جهان (به ترتیب وسعت):
- اقیانوس آرام یا اقیانوس کبیر
- اقیانوس اطلس
- اقیانوس هند
- اقیانوس منجمد جنوبی
- اقیانوس منجمد شمالی