ارژنگ (نگارنامه)
From Wikipedia, the free encyclopedia
ارژنگ، ارتنگ یا آردهنگ نام نگارنامه[1] یا کتاب مصوری است که مانی یکی از پیامبران ایرانی در سدهٔ ۳ میلادی و در دورهٔ ساسانیان خلق کرده و او بهموجب آن ادعای پیامبری کرده است. وی در این کتاب برای نشان دادن آموزشهای بنیادین خود و عقایدش دربارهٔ نظام خلقت از نقاشی استفاده کردهاست تا فهم عقاید او برای پیروانش آسان باشد.[2][3] در واقع این نقاشیها درونمایهٔ متن کتاب دیگر مانی به نام انجیل زنده را به تصویر کشیدهاند. در این تصاویر دو جهان روشنی و تاریکی و همچنین آفرینش جهان کنونی به نمایش درآمده بودند. وی همچنین تفسیری بر آن نوشته بود که آردهنگ وِفراس نام داشت.[3]
بهرغم اشاعهٔ شگرف یک سنت هنری از سوی مانویان، امروز هیچیک از اسناد هنری مانوی از میانرودان و مصر، که دو مرکز مهم آیین مانوی در آغاز سدههای ظهور آن بهشمار میرفتند، بهدست ما نرسیدهاست، اگرچه نسخهای از ارژنگ تا سدهٔ ۱۱ میلادی در کتابخانهٔ غزنی وجود داشتهاست. تنها نقاشیهایی که امروز از پیروان مانی باقی مانده دیوارنگارهها و نگارگریها است که بیشترشان در بین سدههای ۹ تا ۱۲ میلادی و در درخشانترین دورهٔ شهریاری اویغورهای مانوی خلق شدهاند و از تورفان ناحیهای در آسیای مرکزی واقع در غرب چین بهدست آمدهاند. نقاشیهای تورفان در عین آنکه نگهدار یک سنت است، ویژگیهای بومی را نیز پذیرفتهاست. مینیاتورها و خوشنویسیهای تذهیبشده تورفان اکنون در موزهٔ هنر هندی برلین نگهداری میشوند. این نقاشیها تنها گوشهٔ باریکی از خلاقیت هنری این کیش جهانی از میانرفته را بازمینمایانند.[3] میرخواند آورده که بنا به روایات ایرانی، مانی پیش از آنکه نگارنامهٔ خود را به پایان برد، یک سال در غاری به سر برد. پس از آن، اثری درآورد که هرکس را که بدان مینگریست، متحیر میکرد. مانی مدعی بود که آن را همچون برهان نبوت خود از آسمان آوردهاست.[3]