Wolf-Rayet izar
From Wikipedia, the free encyclopedia
Wolf-Rayet izarrak, sarri WR izar bezala laburtuak, ezohiko espektroak dituzten izar multzo heterogeneo arraro bat dira, helio ionizatu eta nitrogeno edo karbono oso ionizatuen igorpen lerro handiak erakusten dituztenak. Espektroek, gainazalean elementu astunen gehikuntza oso handia, hidrogenoaren agortze bat eta izar haize indartsuak adierazten dituzte. Ezagutzen diren Wolf-Rayet izarren azaleko tenperaturak 20.000 eta 210.000 K artean daude, ia gainontzeko izar mota guztiak baino beroagoak. Aurretik, W motako izarrak deitzen ziren, euren espektro sailkapenaren arabera.
Wolf-Rayet izar klasikoak (edo I. populaziokoak) euren kanpo hidrogenoa erabat galdu duten eta helioa edo nukleoan elementu astunagoak fusionatzen ari diren eboluzionatutako izar masiboak dira. I populazioko WR izarren azpimultzo batek hidrogeno lerroak erakusten ditu bere espektroetan eta WNh izarrak bezala ezagutzen dira; nukleoan hidrogenoa fusionatzen duten izar gazte oso masiboak dira, erradiazioak bultzatutako masa galera eta nahasketa bortitzaren eraginpean dauden helio eta nitrogenoarekin. WR espektroak dituzten beste izar talde batzuk, nebulosa planetarioen (CSPNe) erdiko izarrak dira, adar post-asintotiko erraldoiko izarrak, sekuentzia nagusian zeuden bitartean Eguzkiaren antzekoak zirenak, baina, orain, fusioa eten dutenak eta euren atmosferak kendu dituztenak karbono-oxigenozko nukleo biluzi bat agerian uzteko.
Wolf-Rayet izar guztiak oso objektu argitsuak dira beren tenperatura altuengatik -milaka aldiz eguzkiaren argitasun bolometrikoa (L☉) CSPNe izarren kasuan, ehunka mila L☉ I populazioko WR izarren kasuan, milioi bat L☉ baino gehiago WNh izarren kasuan -, ikusmenaren ikuspegitik oso distiratsuak ez diren arren, euren erradiazio gehiena ultramorean igortzen baita.
Gamma Velorum eta Theta Muscae begi hutsezko izarrak, baita ezagutzen den izar masiboenetako bat ere, R136a1 30 Doradusen, Wolf-Rayet izar guztiak dira.