Llygredd yn y môr
From Wikipedia, the free encyclopedia
Mae llygredd morol yn digwydd pan fydd sylweddau a ddefnyddir neu a ledaenir gan bobl, megis gwastraff diwydiannol,amaethyddol a phreswyl, sŵn, gormodedd o garbon deuocsid neu organebau ymledol yn mynd mewn gefnfor ac yn achosi effeithiau niweidiol yno. Daw mwyafrif y gwastraff hwn (80%) o weithgarwch ar y tir,[1] naill ai drwy'r afonydd, drwy garthffosiaeth neu'r atmosffer. Golyga hyn bod silffoedd cyfandirol yn fwy agored i lygredd. Mae llygredd aer hefyd yn ffactor sy'n cyfrannu trwy gludo haearn, asid carbonig, nitrogen, silicon, sylffwr, plaladdwyr neu ronynnau llwch i'r cefnfor.[2]
Daw'r llygredd yn aml o ffynonellau di-bwynt fel dŵr ffo amaethyddol, malurion a chwythir gan y gwynt, a llwch. Mae'r ffynonellau di-bwynt hyn yn bennaf oherwydd dŵr ffo sy'n llio i'r cefnforoedd trwy afonydd, ond gall malurion a llwch a chwythir gan y gwynt chwarae rhan hefyd, oherwydd gall y llygryddion hyn setlo i welyau dyfrffyrdd a chefnforoedd.[3] Mae llwybrau llygredd yn cynnwys arllwysiad uniongyrchol, dŵr ffo tir, llygredd llongau, llygredd atmosfferig ac, o bosibl, mwyngloddio twfn.
Gellir grwpio'r mathau o lygredd morol fel llygredd o falurion morol, llygredd plastig, gan gynnwys microblastigau, asideiddio cefnforol, llygredd maetholion, tocsinau a sŵn tanddwr. Mae llygredd plastig yn y cefnfor yn fath o lygredd morol gan blastigau, sy'n amrywio o ran maint o ddeunydd gwreiddiol mawr fel poteli a bagiau, i lawr i ficroblastigau a ffurfiwyd drwy ddarnio deunydd plastig. Mae malurion morol yn bennaf yn sbwriel dynol sy'n cael ei daflu ac sy'n llygru'r cefnfor. Mae llygredd plastig yn niweidiol i fywyd morol, ac i bobl.
Mae sawl ffordd o gategoreiddio ac archwilio'r llygredd a sut y daw i fewn i'r ecosystemau morol. Ceir tri phrif o fewnbwn llygredd i'r cefnfor: gollwng gwastraff yn uniongyrchol i'r cefnforoedd, dŵr ffo oherwydd glaw, a llygryddion sy'n cael eu rhyddhau o'r atmosffer.[4]