Оппенгеймер, Роберт
Манхэттен проекчӗн ертӳҫи, американ физикӗ / From Wikipedia, the free encyclopedia
Джу́лиус Ро́берт О́ппенге́ймер - (акăл. J. Robert Oppenheimer , ака уйăхĕн 22-мĕшĕ, 1904, Нью-Йорк, АПШ — нарăсăн 18-мĕшĕ, 1967, Принстон, Нью-Джерси штачĕ, АПШ) — Америка физик-теоретикĕ тата физик-ядерщикĕ, нумайăшĕ ăна Манхеттен проекчĕн ертӳçи пек пĕлет. Иккĕмĕш тĕнче вăрҫи вăхăтĕнче шăпах ҫак проектпа ĕҫленĕ чух ядерлă хĕҫ-пăшалăн пĕрремĕш тĕслĕхне шутласа кăлараҫҫĕ. Çавăнпа Оппенгеймера, С. Улампа Э. Теллер пирки каланă пек, нумай чухне «атом бомбин ашшĕ» тесе калаҫҫĕ.
Шаблон:После символа Оппенгеймер | |
акăл. Robert Oppenheimer[1] | |
Çуралнă чухнехи ят | акăл. Julius Robert Oppenheimer |
---|---|
Чӑн ят | акăл. Robert Oppenheimer[1] |
Çуралнă вăхăт | 1904 çулхи ака, 22-мĕшĕ(1904-04-22)[1][2][…] |
Çуралнă вырăн | |
Вилнĕ вăхăт | 1967 çулхи нарăс, 18-мĕшĕ(1967-02-18)[4][1][…] (62 çул) |
Вилнĕ вырăн | |
Гражданлăх | |
Пăхăнулăх | |
Альма-матер | Ошибка Lua в Модуль:Sources на строке 1456: attempt to concatenate local 'letter_iss' (a nil value). |
Ĕçе илекен | |
Арăмӗ | Кэтрин Оппенгеймер[d] |
Ачисем | Питер Оппенгеймер[d] и Тони Оппенгеймер[d] |
Премисемпе чысланисем |
Премия трёх физиков[d] (1958) премия Нессима Абифа[d] (1962) почётный доктор Принстонского университета[d] премия памяти Рихтмайера[d] (1947) член Американского физического общества[d] иностранный член Лондонского королевского общества[d] (1962 çулхи çу, 3-мĕшĕ) почётный доктор Калькуттского университета[d] Мессенджеровские лекции[d] (1945) |
Автограф | |
Медиафайлы на Викиампар |
Пĕрремĕш хут атом бомбине 1945-мĕш ҫулхи утă уйăхĕнче Нью-Мексикора тĕрĕслесе пăхнă. Каярах, Оппенгеймер аса илнĕ тăрăх, ҫав самантра унăн асне Бхагавадгита сăмахĕсем килнĕ: «Эпĕ вилĕм, тĕнчене аркатакан пулса тăтăм».
Иккĕмĕш тĕнче вăрҫи хыҫҫăн вăл Принстонри Перспективлă тĕпчевсен институчĕн ертӳҫи пулса тăнă. Çавăн пекех ăна АПШ атомлă энерги комиссийĕн тĕп канашҫи тунă. Вăл атом энергийĕ тĕнчипе сарăлма, ядерлă ăмăрту пулма путарасса асăрхаттарнă, тĕплĕн тĕрĕслесе тăма йыхравланă. «Хĕрлĕ харушлăхăн» иккĕмĕш хумĕ вăхăтĕнче ҫак вăрҫа хирĕҫ позици тата шăпах 1940-мĕш ҫулсенче Роберт коммунистла организацисемпе ҫыхăнура пулни нумай политика ĕҫченне тарăхатарса ҫиллентернĕ. Çавăнпа та каярах, 1954-мĕш ҫулта, политизациленĕ ĕҫе пăхса тухнă хыҫҫăн суд ăна вăрттăн проектсемпе ĕҫлеме чарнă. Тӳррĕн политика ҫине витĕм куреймесĕр, Оппенгеймер лекцисем вулас, ĕҫсем ҫырас тата физикăна тĕпчес ĕҫне малалла тăснă. Вунă ҫултан,1954-мĕш ҫулта, политика реабилитацийĕ пултăр тесе Джон Кеннеди ăсчаха Энрико Ферми премийĕпе чысланă, анчах премине хăйне Кеннеди вилсен кăна Линдон Джонсон панă.
Оппенгеймерăн чи паллă ҫитĕнĕвĕсен шутне ҫаксене кĕртеҫҫĕ: молекулярлă хумсен функцийĕ валли Борн - Оппенгеймер ҫывхарăвĕ, электрон тата позитрон теорийĕпе ҫыхăннă ĕҫсем, ядерлă синтезри Оппенгеймер - Филлипс процесĕ тата квантлă туннеллировани пирки пĕрремĕш хут асăнни. Хайĕн вĕренекенĕсемпе вăл нейтронлă ҫăлтăрсен тата хура шăтăксен теорине тĕпчесе нумай ҫитенӳ тунă, кунсăр пуҫне квант механикипе, квант лаптакĕн теорийĕпе тата уҫлăх пайăркисен физикипе ҫыхăннă нумай ыйтăва татса панă. Оппенгеймер ăслăлăха вĕрентнĕ, пропагандăланă, Америкăри теори физикин шкулне никĕслесе яракан пулнă. Уйрăмах 1930-мĕш ҫулсенче вал тĕнчипех палăрнă. Çавăн пекех АПШ Халăх ăслăлăх академийĕн пайташĕ шутланнă (1941-мĕш ҫултан пуҫласа).