گەندەڵیی ڕامیاری
From Wikipedia, the free encyclopedia
گەندەڵی ڕامیاری یان گەندەڵی سیاسی بە واتایەکی فراوان، گەندەڵی ڕامیاری بریتییە لە خراپ بەکارھێنانی ئۆفیسە گشتییەکان (حکوومییەکان) لەپێناو دەستکەوتە نھێنی و نایاسایی و تایبەتەکاندا. ھەموو فۆرمەکانی حکوومەت ئەگەری کەوتنە ژێر کاریگەری گەندەڵی ڕامیاریان تێدا ھەیە. شێوازەکانی گەندەڵی جیاوازن لەیەکتری، بەڵام باوترینیان بریتین لە دانی مافی پێشینە لە ئەنجامدان و بەدەستھێنانی خزمەتی گشتی و بەرتیل و بەکارھێنانی ھەڕەشە لەبەدەستھێنانی خزمەتە گشتییەکان بەکارھێنانی کاریگەری و دزینی ماڵی حکوومەت لەلایەن فەرمانبەرەوە و بەکارھێنانی واستەکاری. ئامانجی کۆتاییش لە گەندەڵی ڕامیاری بریتیە لە (Kleptocracy) کە واتا وشەییەکەی بریتییە لە لە فەرمانڕەوایەتی دز و جەردەکان، کە تەنانەت تێیدا ڕواڵەتە دەرەکیەکەی ڕاستگۆییش بەدی ناکرێت. گەندەڵکاری لە ھەردوو ئۆفیسە ڕامیاری و بیرۆکراتییەکان سەرھەڵدەدات و دەکرێت بە ڕێژەیەک کەم یان بە ڕێژەیەکی زۆر، بەشێوەیەکی ڕێکخراو یان نا ڕێکخراو بێت. ھەرچەندە گەندەڵی زۆربەی جار ڕێ خۆشکەرە بۆ چالاکییە تاوانکاریەکانی تر وەک مامەڵەکردن بە مادە بێھۆشکەرەکان، شۆردنەوەی دراوی، لەشفرۆشی، بەڵام گەندەڵی بەو چالاکیانەوە بەند نیە. بە مەبەستی تێگەیشتنی کێشەکە و دۆزینەوەی ڕێگەچارەکان، شتێکی گرنگە کە تاوان و گەندەڵی لە ڕووی شیکارکردنەوە بە لەیەکترجیاکراوەیی بھێڵیتەوە. بە گوێرەی وڵات و تایبەتمەندیەتی دادگەری، ئەو شتانەی کە بە گەندەڵی دادەنرێن و ئەوانەشی کە بەگەندەڵی دانانرێن گۆڕانیان بەسەردادێت. بۆ نموونە ھەندێک ڕێوشوێنی دارایی ڕامیاری لەوانەیە لە شوێنێکی دیاریکراو یاسایی بێت کەچی لە وڵاتێکی تر نایاسایی بێت.
ئەم وتارە پێویستی بە بەستەرە بۆ وتارەکانی تر بۆ یارمەتیدانی ڕێکخستنی ئینسایکڵۆپیدیا. (حوزەیران ٢٠٢١) |
ئەم وتارە ئاماژەی بە ھیچ سەرچاوەیەک نەداوە. تکایە بە دانانی ئاماژە بۆ سەرچاوە بڕواپێکراوەکان، ئەم وتارە باشتر بکە. دەقە بێسەرچاوەکان لەوانەیە داوای سەرچاوەیان لێ بکرێت یان لاببرێن. |