ماناوس
From Wikipedia, the free encyclopedia
ماناوس پایتەخت و گەورەترین شاری ویلایەتی ئەمازۆنای بەڕازیلە. حەوتەمین گەورەترین شارە لە بەرازیل، ژمارەی دانیشتووانەکەی لە ساڵی ٢٠٢٠دا بە ٢٢١٩٥٨٠ کەس مەزەندە دەکرێت و لەسەر ڕووبەری زەوی نزیکەی ١١٤٠١ کم٢ (٤٤٠٢ میل چوارگۆشە) دابەشکراوە. شارەکە دەکەوێتە ناوەندی ڕۆژھەڵاتی ویلایەتەکە، ناوەندی ناوچەی گەورەی ماناوسە و گەورەترین ناوچەی گەورەیە لە ھەرێمی باکووری بەڕازیل لە ڕووی زەوی شارەکانەوە. دەکەوێتە نزیک شوێنی یەکگرتنی ڕووبارەکانی ڕەشپێست و سۆلیمۆس. تاکە شارە لە دارستانی ئەمازۆن کە ژمارەی دانیشتووانەکەی زیاتر لە یەک ملیۆن کەسە.
شارەکە لە ساڵی ١٦٦٩ وەک قەڵای ساو خۆسێ دوو ڕیۆ نیگرۆ دامەزراوە. لە ساڵی ١٨٣٢دا بە ناوی «ماناوس» بەرزکرایەوە بۆ شارۆچکەیەک، کە ڕێنووسی گۆڕدراوی گەلانی ڕەسەنی ماناۆس بوو، و بە شێوەیەکی یاسایی لە ٢٤ی تشرینی یەکەمی ١٨٤٨دا گۆڕدرا بۆ شارێک، بە ناوی سیدادە دا بارا دوو ڕیۆ نیگرۆ، بە زمانی پورتوگالی بۆ «شاری پەراوێزی ڕووباری ڕەش». لە ٤ی ئەیلوولی ١٨٥٦ گەڕایەوە سەر ناوە سەرەتایییەکەی.[1]
ماناوس دەکەوێتە ناوەندی گەورەترین دارستانە باراناوییەکانی جیھان، و شوێنی پەیمانگای نیشتمانی توێژینەوەی ئەمازۆنە، گرنگترین ناوەندە بۆ توێژینەوە زانستییەکان لە ناوچەی ئەمازۆن و بۆ پرسەکانی بەردەوامیی نێودەوڵەتی.[2] لە سەرەتای سەدەدا بە دڵی ئەمازۆن و شاری دارستان ناسرابوو.[3] لە ئێستادا بزوێنەری سەرەکی ئابوورییەکەی پارکە پیشەسازییەکەی ماناوسە کە ناوچەیەکی ئابووری ئازادە.[4] شارەکە بەندەرێکی بێبەرامبەر و فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی ھەیە. بەرھەمەکانی بریتین لە ئەلیکترۆنیات، بەرھەمە کیمیایییەکان، و سابوون؛ پیشەسازی تەقاندنەوە و دروستکردنی کەشتی ھەیە. ھەروەھا ماناوس گوێز و لاستیک و جووت و زەیتی دار ڕۆز بەڕازیل ھەناردە دەکات. کاتدراییل و ئۆپێراخانە و باخچەی ئاژەڵناسی و ڕوەکی و ئیکۆپارک و مۆزەخانەی ناوچەیی و گەلانی ڕەسەنی ھەیە.[5]