ئۆسڤالد شپێنگلەر
مێژوونووس و فەیلەسوفی ئەڵمانی / From Wikipedia, the free encyclopedia
ئۆسڤالد شپێنگلەر (بە ئینگلیزی: Spengler Oswald) فەیلەسووف و مێژوونووسێکی ئەڵمانی بوو. شپێنگلەر بە کتێبی «داڕمانی خۆراوا» ١٩١٨ (بە ئەڵمانی: Der Untergang des Abendlandes) (بە ئینگلیزی: The Decline of the West) ناوبانگی بەرینی دەرکرد. ئەم بەرھەمە دوو بەرگە پاش کۆتابوونی جەنگی جیھانیی یەکەم پەخشان کرا و جۆشانێکی گەورەی پەیدا کرد و بوو بە مایەی ڕاھێزانی ئەو ڕەشبینییە فەرھەنگییەی ئەو دەمە ئەڵمانیای گرتبۆوە.
لە ڕوانگەی شپێنگلەرەوە ژیاری مەزن: بۆ نموونە چینی، ھیندی، میسری، یۆنانی کۆن و… ھتد – بریتین لە دیاردەی زیندەڵی خاوەن ھزری جیاواز. گشت ژیارێک بە بازنەیەکی دیاریکراودا دەچەرخێ؛ سەرھەڵدان، گەشەکردن، ژاکان و ڕمان. ژیاری خۆراواش پاش ھەزار ساڵ سەرھەڵدان و گەشەکردن، لەم ڕوانگەیەوە ھەمان ئەنجامی دەبێت: ژاکان و ڕمان.
بۆچوون ھەیە شپێنگلەر بە دامەزرێنەری جیھانبینیی نازیستانە دادەنێت، بەڵام ڕێبەرانی نازیزم کە ھەوڵیان دەدا سپێنگلەر بە ھاودیدی خۆیان بزانن، لە بەرھەمەکانی ڕاڕا بوون، بەتایبەتیش لە لە کتێبی «ساڵانی دابڕ» ١٩٩٣ (Jahre der Entscheidung) ھەبوو.