Дэлхэйн хоёрдугаар дайн
From Wikipedia, the free encyclopedia
Дэлхэйн хоёрдугаар дайн[1] — 1939—1945 он хороондо үргэлжэлһэн дэлхэйдэхи эгээн ехэ буруушаал байһан болоод хүн түрэлхитэнэй түүхэдэхи хамагай аймшагтай дайн байһан бэлэй[2]. Дэлхэйн 2-дугаар дайн эгээн аюултай, ехэнхи хоротой түүхын конфликт: ойролсоогоор 78 сая хүн үхэбэ, 67 % ниигэмэй алдалгууд байгаа. Шахуу удалгүй дэлхэйн агуу хүсэнүүдые хуримталуулһан энэ дайнда улас оронууд 2 хэһэгтэ хубаагдаһан Холбоотонууд болон Тэнхэлигэйхин байгаа. Энэ дайнда 61 улас орон, дэлхэйн хүн амай 80 % шахам оролсожо, 110 сая үлүү хүн сэрэгэй албанда татагдаһан байгаа. Ниитэ 60-һаа үлүү сая хүн ами үрэгдэһэнэй ехэнхи энгын ерэгэд байһан ба ниитэ хүн зоной 2,5 % байгаа[3].Энэ дайниинь 1939 оной 9 һарын 1-ндэ СССР-һээ дэмжэгдэһэн Нацис Германи Польшо руу добтолһоноор эхилһэн юм. Германиин дайн зарлаһаниие элидхэхэ дараагай үйлэдэл Франци болон Ехэ Британи, тэрэнэй холбоотон уласууд руу добтолһон ябадал байба. Энэ бүхэнэй шалтагаан Европодо агуу томо улас байгуулаха байһан ба 1939 оной һүүлһөө 1941 оной эхин үе хүрэтэр хэһэн дайн тулаандаа Европын ехэнхи нютагые эзэлжэ шадаада байһан юм. Хэды тиимэ болобошье Ехэ Британи болон тэрэнэй холбоотон уласууд Тэнхэлигэйидтэй тэмсэхэ гол хүсэн боложо Урда Африкада хүсэнтэй тулаан хэһээр байба. 1941 оной 6 һарада Европын Тэнхэлигэй уласууд СССР руу добтолһоноор, дайнда шухала үүргые гүйсэдхэһэн гэжэ хэлэжэ болохо Зүблэлтэ Холбоониие татан оруулһан хэрэг байһан юм. 1941 оной 12 һарада Япон улас Номгон Далайда оршохо АНУ болон Европын харьяан руу дайраһанаар, хурдан хугасаанда тэрэ хэһэгэй газар нютагые ехээр эзэлжэ шадаһан байна.
Дэлхэйн хоёрдугаар дайн | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Дээрээһээ сагай зүүнэй эрьелтээр: Холбоотоны сэрэгүүд сүлд; Япон сэрэгүүд Хитадай эргэниие амидарань булжа байна; Зүблэлтын армиин добтолгоо; Японой нисэхэ онгос тээбэрлэгшэ дээрэһээ онгос хөөрэхэ гэжэ байна; Зүблэлтын сэрэгүүд Берлинда байлдажа байна; Германиин шумбагша онгосууд добтолжо байна. | |||||||
| |||||||
Байлдагша таланууд | |||||||
Ехэ Британи Франци • Сүлөөтэ Франци (1940-1944) Зүблэлтэ Холбоо АНУ Хитад бусад |
Германи Итали Япон бусад | ||||||
Ударидагшад | |||||||
Уинстонн Черчилль Шарль де Голль Иосиф Сталин Франклин Рузвельт Чан Кайши бусад |
Адольф Гитлер Бенито Муссолини Тоожоо Хидэки бусад | ||||||
Хохирол | |||||||
Сэрэгэй хохирол: үхсэн 14,000,000 гаруй Энгын иргэд: үхсэн 36,000,000 гаруй Ниитэ хохирол: 50,000,000 гаруй |
Сэрэгэй хохирол: үхсэн 8,000,000 гаруй Энгын иргэд: үхсэн 4,000,000 гаруй Ниитэ хохирол үхсэн 12,000,000 гаруй |
Тэнхэлигэйхидэй газар нютаг эзэлжэ урагшалха байдал 1942 ондо, Япон уласай удаа дараа хүлеэһэн далай дээрэхэ тулаан, Европын Тэнхэлигэй уласуудай Урда Африкада хүлеэһэн илагдалһаа болон Сталинград дахи тулаанһаа боложо зогсоһон юм. 1943 ондо Германи уласай Зүүн Европодо хүлеэһэн илагдал, Холбоотонуудай Фашист Итали руу добтолһон добтолгоо болон АНУ-ай Номгон Далайда байгуулаһан илалтаһаа боложо Тэнхэлигэй уласууд һанаашалга алдажа, бүхэ фронт татаха һанаашалга барижа эхилһэн юм. 1944 ондо Зүблэлтэ Холбоон, Германи болон тэрэнэй холбоотон уласуудта алдаһан газар нютагаа эргүүлэн абашье байхад Баруун Холбоотонууд Франци уласые сүлөөлжэ байба. Европодо энэ дайниинь Берлиные ЗХУ-ай мүн Польш уласай сэрэгүүд эзэлжэ абаһанаар Германи уласай болзолгүй буужа үгэһэнөөр 1945 оной 5 һарын 9-ндэ дууһаһан юм. Харин Азида Япон улас АНУ-ай добтолгооноор Уһан флот алдаһанай дараа 1945 оной 8 һарын 15-нда буужа үгэхэ һаналые хүлеэн зүбшөөрһэнөөр, дайн дууһаһан байна.