Норвег теле
Норвегия халҡы һөйләшкән герман тармағы теле / From Wikipedia, the free encyclopedia
Норвег теле (үҙатамаһы: norsk [nɔʂːk]) —Норвегия халҡы һөйләшкән герман тармағы теле. Тарихи яҡтан норвег теле күбеһенсә фарер һәм исланд телдәренә яҡын, әммә дат теленең байтаҡ йоғонтоһо һәм швед теленең ҡайһы бер йоғонтоһо арҡаһында норвег теле ошо телдәргә лә яҡын. Хәҙерге төркөмләү дат һәм швед телдәре менән бергә, норвег телен скандинав телдәренән айырмалы рәүештә, скандинав материк телдәре төркөмөнә урынлаштыра.
Норвежский язык | |
Халыҡтың үҙенә үҙе биргән исеме |
norsk |
---|---|
Илдәр | |
Рәсми статусы |
Норвегия (два официальных языка — букмол и нюношк) |
Идара итеүсе ойошма |
Букмол и нюношк регулируются Норвежским языковым советом (Norsk språkråd); риксмол регулируется Норвежской академией |
Был телдә һөйләшеүселәр |
4,6 млн. |
Классификация | |
Категория |
Языки Евразии |
Индоевропейская семья
| |
Әлифба |
латиница (датско-норвежский алфавит) |
Тел коды | |
ГОСТ 7.75–97 |
нор 506 |
ISO 639-1 | |
ISO 639-2 | |
ISO 639-3 | |
Был телдә Википедия | |
Норвегияның айырым райондарының географик яҡтан бер ни тиклем изоляцияһы арҡаһында Норвегия диалекттары араһында һүҙлек составында, грамматикала һәм синтаксиста ярайһы уҡ төрлөлөк бар. Быуаттар дауамында Норвегияның яҙма теле дат теле булған. Һөҙөмтәлә хәҙерге Норвегия теленең үҫеше милләтселек, ауыл-ҡала дискурсы һәм Норвегияның әҙәби тарихы менән тығыҙ бәйле ҡапма-ҡаршы күренеш булды.
Закондар сығарыу һәм хөкүмәт сәйәсәте менн билдәләнгәнсә, әле илдә в теленең ике «рәсми» формаһы бар: букмол (Рөстәмдең «китап ре») һәм нюношк («яңы норвег теле»).
Закон һәм хөкүмәт сәйәсәте менән билдәләнгәнсә, хәҙер Норвегияла норвег теленең ике «рәсми» формаһы: букмол (bokmål — «китап теле») һәм нюношк — яңы норвег теле (nynorsk — «новый норвежский») бар.
Норвегияла тел мәсьәләһе ҡапма-ҡаршы. Был сәйәси хәл менән туранан-тура бәйләнмәһә лә, норвег яҙмаһын йыш ҡына «консерватив-радикал» спектр тип билдәләйҙәр. Букмолдың һәм нюношктың әлеге формалары яҙма норвегтың консерватив һәм радикаль версияларына ярашлы уртаса формалар тип иҫәпләнә.
Риксмол булараҡ билдәле булған рәсми булмаған (riksmål — «державная речь») киң ҡулланылған яҙма форма букмолға ҡарағанда консервативыраҡ тип, ә рәсми булмаған хёгношк (høgnorsk — «высокий норвежский») — нюношк теленә ҡарағанда радикалыраҡ тип иҫәпләнә. Норвегтар ике рәсми телдең һәр ҡайһында белем ала алһа ла, халыҡтың 86-90 % самаһы букмолды йәки көндәлек яҙма тел сифатында риксмолды ҡуллана, ә халыҡтың 10-12 % нюношкты ҡуллана.
Киңерәк перспективала букмол һәм риксмол йышыраҡ — ҡала һәм ҡала яны, ә нюношк — ауыл ерендә, атап әйткәндә, Көнбайыш Норвегияла файҙаланыла. Норвегия хәбәр итеү корпорацияһы (NRK) букмолда ла, нюношкта ла эшләй; барлыҡ дәүләт учреждениеларынан ике телде лә хуплау талап ителә. Букмол йәки риксмол бөтә баҫмаларҙың 92 %, нюношк — 8 % процентында (2000 йылғы мәғлүмәттәр) файҙаланыла. Дөйөм алғанда, халыҡтың 10-12 %, йәғни ярты миллиондан саҡ ҡына кәмерәк кеше нюношкты файҙаланыуы аныҡ баһалау тип иҫәпләнә.
Норвег диалекттары ахыр сиктә букмолға яҡын дөйөм норвег теле тарафынан йотолоуы мөмкин тигән ҡурҡыуға ҡарамаҫтан, диалекттар бөгөнгө көнгә тиклем төбәктәрҙә, ижтимағи фекерҙә һәм халыҡ сәйәсәтендә һиҙелерлек хуплау таба.