Әйләнә
From Wikipedia, the free encyclopedia
Әйләнә — яҫылыҡтың бирелгән нөктәнән бер тигеҙ алыҫлыҡта ятҡан бөтә нөктәләренән торған йомоҡ яҫы кәкре һыҙыҡ[1]. Был нөктә әйләнәнең үҙәге тип атала. Үҙәкте әйләнәнең ниндәй ҙә булһа нөктәһе менән тоташтырыусы киҫек радиус тип атала; радиус тип шулай уҡ был киҫектең оҙонлоғо атала. Әйләнә яҫылыҡты ике өлөшкә бүлә[2] — эске сикле һәм тышҡы сикһеҙ. Әйләнәнең эске өлөшө түңәрәк тип атала; ҡарашҡа бәйле рәүештә, түңәрәккә сикләүсе нөктәләр (йәғни әйләнә үҙе) инергә лә мөмкин йәки инмәҫкә лә мөмкин.
Практикала әйләнә циркуль ярҙамында төҙөлә. Нуль радиуслы әйләнә (әүерелгән әйләнә) нөктә була, әгәр иҫкәртеү булмаһа, артабан бындай осраҡ ҡаралмаясаҡ.
Әйләнә, әгәр уның радиусы бергә тигеҙ булһа, берәмек әйләнә тип атала. Берәмек әйләнә тригонометрияның төп объекттарының береһе булып тора.
Артабан бөтә урында ла хәрефе әйләнәнең радиусын аңлата.